Úrskurður

Ár 2002, fimmtudaginn 25. september, kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu nr. L-13/2002.

Kæruefni

Með bréfi dags. 23. júlí 2002 kærði kærandi úrskurð stjórnar LÍN í máli hans frá 4. júlí 2002 þar sem stjórnin samþykkti að hann ætti rétt á undanþágu frá endurgreiðslu ársins 1999 með því skilyrði að hann kæmi námsláni sínu í skil og sendi sjóðnum staðfestar upplýsingar um tekjur á árunum 2000 og 2001 fyrir 1. september sl. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna og koma athugasemdir stjórnarinnar fram í bréfi dags. 8. ágúst sl. Með bréfi dags. 26. ágúst sl. óskaði málskotsnefnd eftir því að stjórn LÍN gerði frekari grein fyrir niðurstöðu sinni og var kæranda sent afrit bréfsins með bréfi dags. sama dag. Svarbréf stjórnarinnar er dags. 6. september sl.

Mál þetta hefur þrisvar áður komið til kasta málskotsnefndar. Upphaflega staðfesti málskotsnefnd niðurstöðu LÍN frá 25. nóvember 1999 með úrskurði 19. janúar 2000. Kærandi leitaði álits Umboðsmanns Alþingis og óskaði kærandi í framhaldi af því eftir endurupptöku málsins hjá málskotsnefnd. Var það gert og í úrskurði dagsettum 14. febrúar sl. felldi málskotsnefnd úrskurð stjórnar LÍN úr gildi á þeim forsendum að málskotsnefnd hefði aflað gagna sem lágu ekki fyrir þegar stjórn LÍN komst að niðurstöðu en það hefði verið nauðsynlegt við framkvæmd skyldubundins mats stjórnarinnar.

Stjórn LÍN úrskurðaði í málinu 1. mars 2002 og staðfesti fyrri niðurstöðu frá 25. nóvember 1999. Kærandi kærði úrskurðinn til málskotsnefndar og gekk úrskurður málskotsnefndar 11. júní sl. þar sem úrskurður stjórnar LÍN var felldur úr gildi og lagt fyrir stjórnina að meta beiðni kæranda að nýju með hliðsjón af aðstæðum hans á því tímamarki þegar beiðni hans var til meðferðar. Í úrskurði frá 4. júlí 2002 samþykkti stjórn LÍN að kærandi ætti rétt á undanþágu frá endurgreiðslu ársins 1999 með því skilyrði að hann kæmi námsláni sínu í skil og sendi sjóðnum staðfestar upplýsingar um tekjur á árunum 2000 og 2001 fyrir 1. september sl.

Málsatvik og ágreiningsefni

Kærandi býr í Danmörku og er gullsmiður að mennt. Hann sótti um undanþágu frá afborgun námslána vegna breytinga sem urðu á högum hans vegna mænusiggssjúkdóms sem veldur því að hann getur ekki sinnt starfi sínu. Kærandi kveður sjúkdóminn vera lömunarsjúkdóm sem endi með því að sjúklingurinn verði bundinn hjólastól. Kærandi kveðst vera á hæstu sjúkrabótum vegna sjúkdómsins en skattar séu háir í Danmörku og því hafi hann úr litlu að spila. Á árinu 1999 hafi hann fengið endanlega sjúkdómsgreiningu og hann skilið við konu sína. Þá hafi hann ekki unnið neitt frá því í júlí 1998.

Eftir endurupptöku máls kæranda 12. september 2001 í kjölfar niðurstöðu Umboðsmanns Alþingis sendi kærandi málskotsnefndinni upplýsingar um tekjur hans skv. „årsopgörelse“ 1999 og 2000 auk gagna um kostnað vegna lyfja eins mánaðar og frádrátt á bótagreiðslum hans.

Til stuðnings kröfu sinni hefur kærandi í málarekstri sínum fyrir nefndinni vísað til ákvæða 6. mgr. 8. gr. laga nr. 21/1992 þar sem kveðið er á um að heimilt sé að veita undanþágu frá árlegri endurgreiðslu að hluta eða öllu leyti ef skyndilegar og verulegar breytingar verða á högum skuldara, t.d. ef hann veikist alvarlega eða verður fyrir slysi er skerðir til muna ráðstöfunarfé hans og möguleika til að afla tekna. Hann vísar jafnframt til þess að meta beri félagslegar aðstæður hans þar sem hann hafi gengið í gegnum erfiðan hjónaskilnað 1997 til 1999. Kærandi krefst þess að öll læknisvottorð verði að fullu virt.

Stjórn LÍN hefur eins og kærandi vísað til 8. gr. laganna um LÍN, sbr. lög nr. 67/1997. Þá bendir stjórnin á ákvæði 9. gr. reglugerðar um LÍN nr. 602/1997 en þar segi:

"Nú gefur útsvarsstofn vegna tekna á fyrra ári ekki rétta mynd af fjárhag lánþega á endurgreiðsluári, vegna skyndilegra og verulegra breytinga sem hafa orðið á högum hans milli ára, t.d. ef hann veikist alvarlega eða verður fyrir slysi er skerðir til muna ráðstöfunarfé hans og möguleika til að afla tekna. Ef lánþegi gerir skriflega grein fyrir þessum breyttu högum sínum og styður hana tilkildum gögnum, er sjóðsstjórn heimilt að veita undanþágu frá árlegri endurgreiðslu, ýmist til lækkunar eða niðurfellingar á greiðslum eftir atvikum."

Stjórn LÍN vísar til þess að í ákvæðum laganna og reglugerðarinnar sé það ófrávíkjanlegt skilyrði fyrir veitingu undanþágu að tilteknar ástæður valdi verulegum fjárhagsörðugleikum hjá lánþega eða fjölskyldu hans. Bent er á að kærandi hafi verið í vanskilum með afborganir námslána sinna frá hausti 1997. Samkvæmt innsendum gögnum hafi hann misst atvinnu sína um miðjan ágúst 1998 og hafi verið án atvinnu síðan. Tekjur kæranda hafi verið það háar að honum hafi reiknast tekjutengd afborgun árin 1997 og 1998.

Stjórn LÍN kveður niðurstöðu hennar hafa orðið þá eftir úrskurð málskotsnefndar 11. júní sl. að endurmeta fyrri afgreiðslu og fallast á þá forsendu fyrir undanþágu , sbr. 8. gr. laga um LÍN, að á árinu 2000 hefðu orðið skyndilegar og verulegar breytingar á högum kæranda og möguleikum hans til að afla tekna. Hefði þetta orðið niðurstaðan þrátt fyrir að hann hefði verið kominní veruleg vanskil við sjóðinn fyrir árið 1999 og að tekjur hans hafi allan tímann verið yfir þeim viðmiðunarmörkum sem almennt hafi verið miðað við í undanþágutilvikum sem þessum.

Þá komst stjórnin jafnframt að þeirri niðurstöðu að samkvæmt ákvæðum 6. mgr. 8. gr. laga um LÍN bæri að taka afstöðu til undanþágu frá árlegri endurgreiðslu á grundvelli aðstæðna skuldara, sem tilgreindar eru í ákvæðinu og þá eðli máls samkvæmt með tilliti til afborgana eins árs í senn eða hvers árs fyrir sig. Stjórnin veitti kæranda undanþágu frá endurgreiðslu ársins 1999 vegna breytinga á högum hans á því ári en ekki frá endurgreiðslu áranna 1997 og 1998 þar sem hvorugt árið hefði hann uppfyllt skilyrði framangreindrar 6. mgr. 8. gr. laganna og vanskil hans hefðu ekki haft með aðstæður hans á árinu 1999 að gera.

Niðurstaða

Ákvæði 8. gr. laga nr. 21/1992 sbr. lög nr. 67/1997 og 9. gr. reglugerðar nr. 602/1997 veita stjórn LÍN heimild til að veita undanþágu frá árlegri endurgreiðslu, ýmist til lækkunar eða niðurfellingar á greiðslum eftir atvikum, ef nánar tilgreindar ástæður eru fyrir hendi.

Í fyrri úrskurðum málskotsnefndar er rakið að fram hafa komið hjá nefndinni gögn um fjárhagslegar aðstæður kæranda þar sem fram kemur að hagur hans hafi frekar farið versnandi og hann haft útgjöld af lyfjakaupum. Við mat á því hvort veita skuli kæranda umbeðna undanþágu verður að líta til þess hvernig aðstæður hans voru á þeim tíma þegar beiðnin var sett fram og hvort sjúkdómurinn hafði áhrif á ráðstöfunartekjur hans og aðrar aðstæður.

Stjórn LÍN komst í úrskurði sínum frá 4. júlí sl. að þeirri niðurstöðu að kærandi ætti rétt á undanþágu frá endurgreiðslu ársins 1999 vegna skyndilegra og verulegra breytinga á högum hans milli áranna 1998 og 1999. Hins vegar var undanþágubeiðni vegna endurgreiðslu áranna 1997 og 1998 hafnað með þeim rökstuðningi að hvorugt árið hefði hann uppfyllt skilyrði laganna og að vanskil hans þessi ár hefðu ekkert haft með aðstæður hans á árinu 1999 að gera. Ekki verður séð hvernig sömu aðstæður vegna veikinda kæranda geta haft önnur áhrif á greiðslugetu hans vegna endurgreiðslu annars vegar vegna áranna 1997 og 1998 og hins vegar vegna ársins 1999. Hafa ekki verið leidd önnur nægileg rök að niðurstöðu stjórnarinnar. Niðurstaða málskotsnefndar er því sú að breyta verði hinum kærða úrskurði og leggja fyrir stjórn LÍN að veita kæranda undanþágu frá endurgreiðslu námslána áranna 1997, 1998 og 1999 með þeim rökum sem stjórnin hefur þegar fallist á.

Úrskurðarorð

Úrskurði stjórnar LÍN frá 4. júlí 2002 er breytt á þann veg að kæranda er veitt undanþága frá endurgreiðslu námslána áranna 1997, 1998 og 1999.