Úrskurður

Ár 2004, mánudaginn 27. september, kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu nr. L-9/2004.

Kæruefni

Með bréfi dagsettu 29. júní 2004 kærði lögmaður kæranda, úrskurð stjórnar LÍN í máli nr. L-8/2004 frá 27. febrúar 2004 þar sem stjórnin synjaði beiðni hans um að felld yrði niður tekjutengda afborgun á árinu 2002. Málskotsnefnd ákvað að taka mál kæranda til meðferðar þótt kærufrestur samkvæmt 27. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 hefði verið liðinn þegar kært var. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna með bréfi dags. 6. júlí sl. og jafnframt gefinn kostur á að tjá sig um hana. Lögmanni kæranda var sent afrit bréfsins. Athugasemdir stjórnar LÍN komu fram í bréfi dags. 9. júlí sl. og var afrit þess sent lögmanni kæranda með bréfi dags. 13. júlí sl. Engar frekari athugasemdir hafa borist frá lögmanni kæranda.

Málsatvik og ágreiningsefni

Kærandi er búsettur í XXXX og starfar þar á vegum XXXX. Tekjur hans vegna þeirra starfa njóta skattfrelsis. Þar sem kærandi skilaði ekki upplýsingum um erlendar tekjur sínar á árinu 2002 voru þær áætlaðar til útreiknings tekjutengdu afborguninni 1. september 2003. Ágreiningur málsins snýst um það hvort kæranda beri að greiða tekutengda afborgun vegna umræddra tekna en kærandi telur svo ekki vera og krefst þess að málskotsnefnd felli úr gildi synjun stjórnar LÍN á erindi hans um að fella niður tekjutengda afborgun 2003. LÍN hafnaði kröfu kæranda með bréfi dags. 27. október 2003 og ítrekaði þá afstöðu sína í úrskurði 27. febrúar 2004.

Kærandi véfengir að lagagrundvöllur sé fyrir kröfu LÍN um að hann greiði tekjutengda afborgun af skattfrjálsum tekjum sínum. Bendir hann á að LÍN sé opinber lánasjóður sem lúti stjórnsýslureglum og grundvallarreglum íslenskrar stjórnskipunar. Hver tekjutengd endurgreiðsla teljist til stjórnsýsluákvarðana og byggist fjárhæð slíkrar kröfu ekki aðeins á gagnkvæmum samningi sjóðsins og lántaka heldur að verulegu leyti á beitingu laga og stjórnvaldsfyrirmæla. Samkvæmt 3. mgr. 10. gr. laga nr. 21/1992 um LÍN hafi sjóðurinn heimild til að áætla útsvarsstofn í tvenns konar tilvikum, í fyrsta lagi þegar lánþegi sé ekki skattskyldur á Íslandi af öllum tekjum sínum og þegar slíkar upplýsingar teljast ótrúverðugar. Sé þetta áréttað í grein 7.3. í úthlutunarreglum LÍN þar sem fram komi að sjóðurinn geti ekki áætlað útsvarsstofn liggi tekjuupplýsingar fyrir. Hvorugt skilyrðanna eigi við í máli kæranda. LÍN hafi um langt árabil sótt upplýsingar um tekjur lánþega til skattstofu með rafrænum hætti og því ekki óskað eftir tekjuupplýsingum frá lánþegum sem framtalsskyldir séu hérlendis heldur talið upplýsingar í skattskýrslum vera upplýsingar sendar sjóðnum í skilningi laganna. Kærandi hafi alltaf verið framtalsskyldur hér á landi og talið hér fram og liggi því allar upplýsingar frammi í skattframtali hans fyrir árið 2002. LÍN hafi því nú þegar allar nauðsynlegar upplýsingar um tekjur kæranda og hafi upplýsingarnar ekki verið taldar ótrúverðugar. Hafi sjóðnum því ekki verið heimilt að áætla útsvarsstofn kæranda. Teldist það brot á jafnræðisreglu stjórnsýslulaga ef sjóðurinn teldi kæranda bera ríkari skyldur til upplýsingagjafar en aðrir lánþegar.

Kærandi bendir jafnframt á að LÍN sé óheimilt að nota upplýsingar úr skattframtölum um tekjur, sem ekki eru skattskyldar á Íslandi, til að búa til ímyndaðan skattstofn heldur sé hlutverk hans takmarkað við að sannreyna útsvarsstofninn í skilningi 21. gr. laga nr. 4/1995 um tekjustofna sveitarfélaga, sbr. 7. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt og eignarskatt. Þar sem tekjur kæranda myndi skýrlega ekki útsvarsstofn sé hann kr. 0 á því tímabili sem um ræðir. Loks telur kærandi ákvörðun LÍN um að krefjast tekjutengdra afborgana vera íþyngjandi stjórnsýsluákvarðanir sem byggja verði á skýrri lagastoð en hún sé ekki fyrir hendi í þessu tilviki. Þau lagaákvæði, sem leggi fjárhagslegar byrðar á borgarana, skuli skýrðar þröngri lögskýringu.

Stjórn LÍN byggir niðurstöðu sína á því að kærandi hafi eki skilað upplýsingum um erlendar tekjur sínar á árinu 2002 og því hafi þær verið áætlaðar til útreiknings tekjutengdu afborguninni 1. september 2003, sbr. 3. mgr. greinar 7.3. í úthlutunarreglum sjóðsins. Tilgangur tekjuáætlunar sjóðsins sé að fá staðfestar upplýsingar frá greiðendum námslána. LÍN leggi áherslu á samræmda framkvæmd í þessu efni og snúi sér því beint til allra greiðenda búsettra erlendis vegna erlendra tekna þeirra. Ástæðan sé sú að ekki séu allir framtalsskyldir af öllum tekjum sínum hérlendis, þ.e. mögulegt er að menn telji hluta af tekjum sínum fram á Íslandi og hluta þeirra þar sem þeir búa. Samkvæmt reglum LÍN eigi kærandi rétt á að koma staðfestum tekjuupplýsingum til sjóðsins ef hann vill byggja endurgreiðsluna á þeim fremur en áætluninni.

Niðurstaða

Í 8. gr. laga nr. 21/1992 um LÍN er mælt fyrir um endurgreiðslu námslána. Samkvæmt 1. mgr. ákvarðast árleg endurgreiðsla lánþega í tvennu lagi. Skýrlega er mælt fyrir um það að önnur greiðslan skuli vera föst greiðsla, sem innheimt er á fyrri hluta ársins og sé hún óháð tekjum en hins vegar sé tekjutengd greiðsla innheimt á seinni hluta ársins og sé hún háð tekjum fyrra árs. Í 3. mgr. 8. gr. kemur fram að viðbótargreiðslan miðast við ákveðinn hundraðshluta af útsvarsstofni ársins á undan endurgreiðsluári og er útreikningum greiðslunnar nánar lýst í næstu málsgreinum.

Um endurgreiðslu lánþega, sem er á endurgreiðslutímanum ekki skattskyldur á Íslandi af öllum tekjum sínum og eignum, er sérákvæði að finna í 3. mgr. 10. gr. laganna. Þar segir:"Sé lánþegi á endurgeriðslutímanum ekki skattskyldur á Íslandi af öllum tekjum sínum og eignum skal honum gefinn kostur á að senda sjóðnum staðfestar upplýsingar um tekjur sínar og yrði hámark árlegrar endurgreiðslu ákveðið í samræmi við það. Geri hann það ekki eða telja verður upplýsingar hans ósennilegar og ekki unnt að sannreyna útsvarsstofn samkvæmt því skal stjórn sjóðsins áætla honum útsvarsstofn til útreiknings árlegrar viðbótargreiðslu. Kom í ljós að áætlun þessi sé röng eiga ákvæði 2. mgr. við."

Fram er komið að LÍN hefur óskað eftir því við kæranda að hann sendi sjóðnum upplýsingar um tekjur sínar á árinu 2002 með heimild í framangreindri lagagrein en kærandi hefur ekki orðið við því. Eins og komið hefur fram í athugasemdum stjórnar LÍN er tilgangur sjóðsins að fá staðfestar tekjuupplýsingar frá greiðendum námslána þar sem ekki séu allir framtalsskyldir af öllum tekjum sínum hérlendis og því mögulegt að menn telji hluta af tekjum sínum fram hér á landi og hluta tekna sinna þar sem þeir eru búsettir. Upplýsingar úr skattskýrslum geta verið ónógar í tilfelli greiðenda sem búa og starfa í útlöndum. Verður af þessum sökum ekki fallist á það með kæranda að framangreind tilhögun sé brot á jafnræðisreglu stjórnsýslulaga þótt önnur regla gildi um þá greiðendur sem eru að öllu leyti framtalsskyldir hér á landi.

Eins og lýst er hér að framan er árleg viðbótargreiðsla háð tekjum fyrra árs, sbr. ákvæði 3. mgr. 8. gr. laga um LÍN, og er í 3. mgr. 10. gr. laganna mælt fyrir um að hámark árlegrar endurgreiðslu lánþega, sem ekki er skattskyldur hér á landi af öllum tekjum sínum og eignum, skuli ákvarðað í samræmi við upplýsingar um tekjur. Við túlkun 10. gr. í heild verður að líta til meginsjónarmiðsins um að upplýsingar um raunverulegar tekjur fyrra árs eigi að leggja til grundvallar útreikningi á endurgreiðslu. Umfjöllun í lagaákvæðinu um tillit til útsvarsstofns breyta ekki þeirri viðmiðun. LÍN er samkvæmt skýru orðalagi 3. mgr. 10. gr. heimilt að áætla tekjur til útreiknings árlegrar viðbótargreiðslu ef greiðandi sendir ekki sjóðnum þær upplýsingar sem honum ber skylda til samkvæmt lagakvæðinu. Í ljósi þessa er það niðurstaða málskotsnefndar að LÍN hafi verið heimilt að áætla tekjur kæranda eins og sjóðurinn gerði.

Úrskurðarorð

Úrskurður stjórnar LÍN frá 27. febrúar 2004 í málinu nr. L-9/2004 er staðfestur.