Úrskurður

Ár 2012, miðvikudaginn 2. maí, kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu L-6/2012:

Kæruefni

Með kæru sem barst málskotsnefnd 21. febrúar 2012 kærði kærandi úrskurð stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) frá 12. janúar 2012, þar sem kæranda var synjað um undanþágu frá fastri afborgun námsláns á árinu 2011. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna með bréfi dagsettu 27. febrúar 2012 og jafnframt gefinn kostur á að tjá sig um hana. Kæranda var sent afrit bréfsins sama dag. Athugasemdir stjórnar LÍN voru settar fram í bréfi dagsettu 19. mars 2012. Með bréfi dagsettu 20. mars 2012 var kæranda gefinn kostur á að gera athugasemdir við svör stjórnar LÍN. Engar athugasemdir bárust frá kæranda.

Málsatvik og ágreiningsefni

Kærandi tók á árinu 2007 markaðskjaralán hjá LÍN. Samkvæmt skuldabréfinu átti fyrsti gjalddagi lánsins að vera 1. janúar 2012. Kærandi sendi beiðni til stjórnar LÍN þann 31. desember 2011 um frestun greiðslna lánsins. Fram kom í erindi hennar að hún væri barnshafandi og á leið í fæðingaorlof. Hafði kærandi hug á að lengja fæðingarorlofið úr sex mánuðum í a.m.k. níu mánuði og væri áætlað að það stæði yfir frá febrúar 2012 til ársloka 2012. Af þeim sökum sæi hún fram á töluverða tekjuskerðingu. Kærandi kvaðst ekki vera í vanskilum með skuldbindingar sínar, hvorki við viðskiptabanka sinn né LÍN. Hún óskaði eftir því að fá frystingu lánsins í eitt ár til að koma í veg fyrir að það færi í vanskil. Stjórn LÍN synjaði beiðni kæranda með úrskurði þann 12. janúar 2012. Í úrskurðinum kemur fram að frysting markaðskjaraláns sé háð því skilyrði að lántaki sé þegar með frystingu á öðrum lánum sínum og staðfestingu frá viðskiptabanka og/eða umboðsmanni skuldara að um verulega fjárhagsörðugleika sé að ræða. Taldi stjórnin eftir að hafa metið innsend gögn frá kæranda að synja bæri erindi hennar.

Sjónarmið kæranda.

Í kærunni kemur fram að fimm ár eru liðin frá því kærandi tók lánið. Fyrsti gjalddagi var 1. janúar 2012. Að sögn kæranda hefur lánið safnað vöxtum, kr. 801.000,- og kveður kærandi fyrstu afborgun vera kr. 820.000,- að meðtöldum fyrrgreindum vöxtumKærandi sótti um skilmálabreytingu og var orðið við beiðni hennar og var vöxtunum bætt við höfuðstól. Kveður kærandi að eftir skilmálabreytinguna sé greiðslubyrði lánsins tæplega 40.000 kr. á mánuði. Telur kærandi sig ekki geta staðið undir þessari greiðslubyrði meðan á fæðingarorlofi stendur og þar af leiðandi muni lánið lenda í vanskilum. Að mati kæranda eru torskilin þau rök stjórnar LÍN um að önnur lán þurfi að vera í frystingu. Bendir kærandi á að hún hafi ekki frystingu þar sem hún sé ábyrgur greiðandi sem ávallt hafi lagt sig fram um að standa undir skuldbindingum sínum. Þá telur kærandi einnig erfitt að skilja rök stjórnar LÍN um að hún þurfi að leggja fram staðfestingu á verulegum fjárhagsörðugleikum. Kærandi bendir á að hún hafi aldrei átt í verulegum fjárhagsörðugleikum. Samkvæmt rökstuðningi stjórnar LÍN væri betra fyrir hana að láta umrætt lán fara í vanskil en að standa í skilum eins og hún hafi ávallt gert. Þannig sé verið að refsa henni fyrir að standa ávallt við skuldbindingar sínar. Kærandi bendir á að um leið og fæðingarorlofi ljúki muni hún geta staðið við mánaðarlegar skuldbindingar sínar samkvæmt skuldabréfinu. Fer kærandi þess á leit að málskotsnefndin endurskoði úrskurð stjórnar LÍN og veiti henni umbeðna frystingu þ.e. í 12 mánuði frá upphafi fæðingarorlofs.

Sjónarmið stjórnar LÍN.

Í athugasemdum stjórnar LÍN er vísað til greinar 7.6 í úthlutunarreglum LÍN þar sem fram kemur að skilyrði þess að lánþegi geti fengið frystingu námslána sé að hann sé þegar með frystingu á öðrum lánum sínum, svo sem fasteignalánum, hafi hafið sérstaka skuldaaðlögun hjá viðskiptabanka sínum eða hafi fengið tillögu frá Umboðsmanni skuldara um að þörf sé á frystingu námslána hans. Þar sem kærandi hafi ekki getað sýnt fram á að hún uppfyllti þessi skilyrði hefði erindi hennar verið synjað. Þá kemur einnig fram af hálfu LÍN að frá því að stjórnin hafi á árinu 2010 heimilað frystingu námslána hafi beiðnum frá þeim sem ekki uppfylltu framangreind skilyrði verið synjað. Hvað markaðskjaralánin varði sé hægt að skuldbreyta þeim tvisvar sinnum og hafi kæranda boðist skuldbreyting með því að bæta vöxtum við höfuðstól. Heimild til frystingar slíkra lána sé hins vegar bundin þeim skilyrðum er fram komi í grein 7.6.

Niðurstaða

Í máli þessu greinir aðila á um lögmæti ákvörðunar stjórnar LÍN á grundvelli greinar 7.6 í úthlutunarreglum LÍN um að synja kæranda um frystingu námsláns. Grein 7.6 er svohljóðandi:

Lánþegi getur sótt um frystingu námslána ef hann er þegar með frystingu á öðrum lánum sínum, svo sem fasteignalánum, hefur hafið sértæka skuldaaðlögun hjá viðskiptabanka sínum eða hefur fengið tillögu frá Umboðsmanni skuldara um að þörf sé á frystingu námslána hans. Ekki er hægt að frysta námslán ef greiðandi er í vanskilum við sjóðinn frá því fyrir árið 2009. Frysting námslána miðar við tímalengd þess úrræðis sem er forsenda frystingarinnar, þó að hámarki í þrjú ár.

Samkvæmt lögum nr. 21/1992 um lánasjóð íslenskra námsmanna er gert ráð fyrir því að endurgreiðsla námslána verði að hluta til miðuð við fjárhag lántaka. Er þetta endurspeglað í 8. gr. laganna þar sem kveðið er á um að önnur af árlegum afborgunum skuli miðast við tekjur næstliðins árs. Þá eru einnig í 8. gr. heimildir fyrir stjórn LÍN til að undanþiggja látaka einstökum afborgunum þegar þannig breytingar verða á högum skuldara að ráðstöfunarfé hans eða möguleikar til að afla tekna er skert til muna eða að nánar tilgreindar ástæður valda því að lántaki eða fjölskylda hans eiga í verulegum fjárhagsörðugleikum. Hefur stjórnin með heimild í 8. gr. útfært í úthlutunarreglunum ákvæði sem ætlað er að koma til móts við lántaka með skertar tekjur eða tekjumöguleika og lántakendur sem eiga í verulegum fjárhagsörðugleikum. Eru þar sett frekari skilyrði sem lántaka ber að uppfylla til að eiga rétt á undanþágu frá greiðslu afborgana, m.a. um að viðkomandi hafi verið óvinnufær eða leggi fram upplýsingar um verulega og skyndilega tekjuskerðingu. Þá getur lánþegi einnig sótt um greiðsludreifingu. Reglur um tímabundna frystingu námslána í fyrrgreindri grein 7.6. voru settar af stjórn LÍN á árinu 2010 sem sértækt úrræði ætlað að koma til viðbótar við fyrrgreind ákvæði. Hefur stjórn LÍN ákveðið að binda þetta úrræði því skilyrði að viðkomandi sé þegar í það verulegum vandræðum að hann þurfi að fá önnur lán sín fryst eða sé í sértækri skuldaaðlögun. Þessum úrræðum er það sammerkt að farið hefur fram mat á greiðsluvanda lántaka og möguleikum hans á því að standa skil á skuldbindingum sínum eða skuldari hefur fengið tímabundna aðstoð vegna greiðsluerfiðleika á öðrum lánum en hjá LÍN. Samkvæmt 8. gr. laga nr. 21/1992 er stjórn LÍN heimilt að koma til móts við lántaka sem á í verulegum fjárhagserfiðleikum og lántaka hvers hagir hafa breytst skyndilega og verulega til hins verra þannig að ráðstöfunarfé hans er skert til muna og möguleikar til að afla tekna. Í ljósi þessa markmiðs verður ekki séð að umrædd skilyrði úthlutunarreglna LÍN séu ólögmæt eða ómálefnaleg. Af hálfu kæranda hefur komið fram að hún sé ekki í verulegum fjárhagsörðugleikum. Málskotsnefnd telur meðferð stjórnar LÍN á beiðni kæranda vera í samræmi við 8. gr. laga nr. 21/1992 og úthlutunarreglur LÍN. Var því stjórn LÍN rétt að synja erindi kæranda. Með vísan til framangreindra röksemda er hin kærða niðurstaða í úrskurði stjórnar LÍN frá 12. janúar 2012 í máli kæranda staðfest.

Úrskurðarorð

Úrskurður stjórnar LÍN í máli kæranda frá 12. janúar 2012 er staðfestur.