Úrskurður
Ár 2012, miðvikudaginn 24. október, kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu L-27/2012:
Kæruefni
Með kæru sem barst málskotsnefnd 13. júní 2012 kærði kærandi úrskurð stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) frá 30. apríl 2012, þar sem kæranda var synjað um heimild til að þiggja styrk frá SU í Danmörku í júní 2012, þar sem hún nyti námsláns frá LÍN á sama tíma. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna með bréfi dagsettu 14. júní 2012 og jafnframt gefinn kostur á að tjá sig um hana. Kæranda var sent afrit bréfsins sama dag. Athugasemdir stjórnar LÍN voru settar fram í bréfi dagsettu 2. júlí 2012. Með bréfi dagsettu 13. júlí 2012 var kæranda gefinn kostur á að gera athugasemdir við svör stjórnar LÍN. Engar athugasemdir bárust frá kæranda. Með bréfum dagsettum 28. september 2012 óskaði málskotsnefnd frekari upplýsinga frá kæranda og stjórn LÍN varðandi umsókn kæranda um styrki frá SU og reglur sem um slíka styrki gilda. Svar stjórnar LÍN barst með bréfi dagsettu 4. október og svar kæranda barst með bréfi dagsettu 9. október 2012.
Málsatvik og ágreiningsefni
Kærandi stundar nám í læknisfræði í Danmörku. Kærandi átti rétt
á námsláni námsárið 2011-2012 vegna 60 ECTS eininga. Námsárið hjá kæranda eru 10
mánuðir, þ.e. frá september til loka júní. Kærandi átti kost á að njóta
námsstyrks frá SU í Danmörku yfir sumartímann. Fór kærandi þess á leit við LÍN
að sér yrði heimilt að þiggja þann styrk í 3 mánuði, þ.e. júní, júlí og ágúst
þar sem útreikningar LÍN á framfærslu miðuðust við 9 mánuði þó svo að kærandi
stundaði nám í 10 mánuði. Stjórn LÍN synjaði erindi kæranda um heimild til að
þiggja styrk frá SU í júní mánuði en gerði ekki athugasemdir við að kærandi þæði
styrk í júlí og ágúst. Gæti stjórnin ekki fallist á að námsmaður þæði námsaðstoð
frá tveimur norrænum lánasjóðum samtímis.
Sjónarmið kæranda.
Í kærunni kemur fram að samkvæmt reglum LÍN miðist útreikningur
framfærslu við 9 mánuði á ári. Skólaár kæranda væri aftur á móti 10 mánuðir.
Væri því ljóst að hún þiggi ekki fulla framfærslu frá LÍN. Sökum þessa fer
kærandi þess á leit við málskotsnefnd að metinn verði réttur hennar til umsóknar
um styrk frá danska ríkinu í þrjá mánuði, eða að öðrum kosti að metinn verði
réttur hennar til samsvarandi 10 mánaða grunnframfærslu á ári frá LÍN fyrir
námsmann með tvö börn. Í viðbótarathugasemdum kæranda er vísað til þess að
hvergi í upplýsingum um framfærslulán á heimasíðu LÍN sé vísað til hvaða mánuða
framfærslulán séu veitt. Hafi kærandi þess vegna valið að sækja um SU styrk
fyrir 3 mánuði yfir sumartímann, þ.e. júní, júlí og ágúst. Hafi SU samþykkt
þetta og kærandi hafi hlotið styrk vegna þessa tímabils frá SU. Sé þetta einnig
í samræmi við framkvæmd norrænu ráðherranefndarinnar sem veiti styrk þrjá mánuði
á ári, yfir sumarmánuðina. Styðji þessi staðreynd mál kæranda um að námslán LÍN
nái einungis yfir 9 mánuði á ári, og samkvæmt þessu frá september til og með
maí.
Sjónarmið stjórnar LÍN.
Í athugasemdum stjórnar LÍN
er vísað til VI. kafla úthlutunarreglna LÍN þar sem segir að skilyrði fyrir
námsaðstoð frá LÍN sé að umsækjandi fái ekki námsaðstoð (lán eða styrk) frá
öðrum samnorrænum lánasjóðum. Komi fram í athugasemdunum að lánað sé að hámarki
fyrir 60 ECTS einingum og miðist útborgun við hverja lokna einingu. Almennt
talið sé skólaárið 9 mánuðir en erlendis geti það verið mismunandi og í Danmörku
sé námsárið 10 mánuðir. Ekki sé gerður greinarmunur á úthlutun vegna 9 mánaða
náms eða 10 mánaða náms enda sé námið skipulagt sem fullt nám eða 60 ECTS
einingar. Í viðbótarathugasemdum stjórnar LÍN segir að í samnorrænu reglunum
felist að námsmenn geti aðeins fengið lán frá einum norrænum lánasjóði á
ákveðinni önn. Vísar LÍN til reglna SU í þessu sambandi þar sem fram komi að
aðeins sé hægt að fá lán frá einum aðila á hverjum tíma. Stjórn LÍN greinir
einnig frá því að tvisvar á ári skiptist sjóðirnir á upplýsingum um námsmenn í
viðkomandi landi. Komi í ljós að námsmaður hafi fengið lán frá fleiri en einum
sjóði fái þeir sendan tölvupóst þar sem þeir séu upplýstir um stöðu mála og að
lánveiting verði stöðvuð þar til málið skýrist. Í tilfelli kæranda hafi LÍN
boðið henni að hætta við að þiggja SU styrk og endurgreiða hann.
Niðurstaða
Samkvæmt 1. mgr. 3. gr. laga nr. 21/1992 um lánasjóð íslenskra
námsmanna skal miða við að námslán samkvæmt lögunum "nægi hverjum námsmanni
til að standa straum af náms- og framfærslukostnaði meðan á námi stendur að
teknu tilliti til fjölskyldustærðar námsmanns." Þá kemur fram í 3. mgr. 6.
gr. laganna að námsmaður skuli "að jafnaði hafa heimild til þess að taka lán
á hverju missiri meðan hann sé við nám, þó ekki lengur en hæfilegur námstími er
talinn í þeirri grein og í þeim skóla þar sem nám er stundað." Í reglugerð
nr. 478/2011 um lánasjóð íslenskra námsmanna segir að stjórn sjóðsins sé heimilt
"að setja reglur um hámark lána, t.d. vegna skólagjalda og miða upphæð lána
við námsárangur lánþega á hverri önn, misseri eða skólaári." Um útreikning
lána vegna framfærslu er nánar kveðið á um í greinum 3.1.1 og 3.1.2 í
úthlutunarreglum LÍN með svofelldum hætti:
"3.1.1 Grunnframfærsla á
Íslandi Öll aðstoð til framfærslu á námstíma skólaárið 2012-2013 miðast við
grunnframfærslu á Íslandi, sem skilgreind er af sjóðnum. Sú fjárhæð er 140.600
kr. (sjá nánar fylgiskjal I) eða 21.090 kr. fyrir hverja ECTS-einingu sem
námsmaður lýkur. 3.1.2 Grunnframfærsla í útlöndum Grunnframfærsla í útlöndum á
námstíma skólaárið 20122013, sem getur verið mismunandi eftir löndum og borgum,
er ákveðið hlutfall af grunnframfærslu á Íslandi. Framfærsla námsmanna erlendis
miðast við landið/borgina þar sem skólinn er staðsettur. (Sjá nánar fylgiskjal
II)."
Í fylgiskjali I kemur fram útreikningur á framfærslu á
Íslandi. Þar kemur fram að mat á lánsþörf námsmanns á námstíma sé reiknuð miðað
við að námstími sé almennt 9 mánuðir. Í 5. mgr. 13. gr. laga nr. 21/1992 er
kveðið á um áhrif þess að námsmaður þiggi lán frá öðru ríki og segir þar að
námsmaður eigi "ekki rétt á námslánum samkvæmt lögunum njóti hann sambærilegrar
aðstoðar frá öðru ríki." Í VI. kafla úthlutunarreglnanna segir ennfremur að "umsækjandi við nám á Norðurlöndum utan heimalandsins getur að uppfylltum
sérstökum skilyrðum fengið námslán frá námslandinu. Skilyrði fyrir námsaðstoð
frá LÍN er að umsækjandi fái ekki námsaðstoð (lán eða styrk) frá öðrum norrænum
lánasjóðum." Í reglum SU sem stjórn LÍN og kærandi hafa vísað til segir m.a:
"Du kan ikke få SU i måneder, hvor du får andre former for offentlig
støtte, der skal dække dine leveomkostninger. Får du kun offentlig støtte en del
af måneden, udelukker SU-reglerne ikke, at du får SU den måned."
Eins og áður greinir hefur stjórn LÍN greint kæranda frá því að ekki
verði fallist á að kærandi þiggi námsaðstoð frá tveimur eða fleiri samnorrænum
lánasjóðum á sama námstímabili, þ.e. í þessu tilfelli á vormisseri 2012. Kærandi
hefur hins vegar farið þess á leit að sér verði viðurkenndur réttur til að fá
styrk frá danska ríkinu í þrjá mánuði á ári. Að öðrum kosti verði kveðið á um
rétt hennar á hærra námsláni frá LÍN er samsvari 10 mánaða grunnframfærslu á ári
fyrir námsmann með tvö börn. Samkvæmt 1. mgr. 3. gr. laga nr. 21/1992 skal miða
námslán við að það nægi námsmanni til að standa straum af náms- og
framfærslukostnaði meðan á námi stendur að teknu tilliti til fjölskyldustærðar.
Í úthlutunarreglum LÍN grein 3.1.1 hefur stjórn LÍN ákvarðað grunnframfærslu
hvers námsmanns sem ákveðna fjárhæð, þ.e. kr. 21.090 kr., fyrir hverja
ECTS-einingu sem námsmaður lýkur. Við útreikning á þessari fjárhæð er lagt til
grundvallar að námstími sé 9 mánuðir, þó svo að ljóst sé að hann geti verið
lengri eða eftir atvikum styttri. Að baki hverri ECTS-einingu er ákveðinn fjöldi
vinnustunda sem er ekki að fullu samræmdur milli ríkja en þó sambærilegur. Á
Íslandi eru t.d. taldar vera 25-33 vinnustundir að baki ECTS einingu en í
Danmörku 27-28 (sjá ECTS Users Guide. Brussels, 6 February 2009). Fyrir liggur
að stjórn LÍN hefur valið að byggja útreikning námslána á reglu sem tryggir
námsmanni ákveðna fjárhæð fyrir hverja lokna einingu og þar með áætlaðar
vinnustundir námsmanns, frekar en að miða við að námsmaður fái framfærslu fyrir
hvern mánuð sem hann er skráður í nám, óháð afköstum. Er því um að ræða
meðaltalsreglu sem ætlað er að tryggja jafnræði milli námsmanna, þ.e. að þeir
eigi rétt á að fá lánaða sömu fjárhæð vegna hverrar ECTS-einingu er þeir ljúka.
Samkvæmt úthlutunarreglum LÍN fær kærandi því í raun lán vegna framfærslu er
miðar við loknar einingar og þar með vinnustundir en ekki miðað við það tímabil
sem hún er skráð í nám. Að mati málskotsnefndar leiðir það af jafnræðisreglu 11.
gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að námsmenn sem fá jafn mikið lánað á sama
skólaári eigi að hafa sömu möguleika á að þiggja viðbótaraðstoð. LÍN ber
samkvæmt þessu að nota sömu viðmið við skerðingu lána eins og notuð eru við
ákvörðun lána. Námsárið hjá þeim skóla sem kærandi stundar nám við er 10
mánuðir. Framfærsluviðmið greinar 3.1.1 í úthlutunarreglum LÍN felur hins vegar
í sér að kærandi fær lánað sem samsvarar 9 mánaða framfærslu. Það leiðir af
framansögðu að LÍN ber að nota 9 mánaða viðmiðið við skerðingu réttar kæranda en
ekki lengd námsárs. Er því ekki fallist á það með stjórn LÍN að kærandi sé í
raun að þiggja námsaðstoð frá tveimur norrænum lánasjóðum samtímis þó hún þiggi
SU styrk fyrir júnímánuð. Með vísan til framangreindra röksemda er úrskurður
stjórnar LÍN felldur úr gildi.
Úrskurðarorð
Úrskurður stjórnar LÍN í máli kæranda frá 30. apríl 2012 er felldur úr gildi.