Úrskurður
Ár 2013, miðvikudaginn 27. júní kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu 49/2012:
Kæruefni
Með kæru dagsettri 13. nóvember 2012 sem barst málskotsnefnd sama dag kærði kærandi úrskurð stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) frá 24. september 2012 um að synja kæranda um undanþágu frá greiðslu afborgana námsláns 30. júní 2012 og 1. september 2012. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna með bréfi dagsettu 15. nóvember 2012 og jafnframt gefinn kostur á að tjá sig um hana. Kæranda var sent afrit bréfsins sama dag. Stjórn LÍN upplýsti málskotsnefnd um að mál kæranda hefði verið tekið fyrir að nýju hjá stjórn LÍN og var meðferð þess frestað á meðan. Þann 16. apríl 2013 bárust málskotsnefnd upplýsingar frá stjórn LÍN um að stjórnin hefði þann 28. janúar 2013 tekið mál kæranda fyrir að nýju á grundvelli nýrra gagna er sjóðinum hefði borist. Hefði stjórnin samþykkt að veita kæranda undanþágu frá gjalddaga 1. september 2012 en staðfest fyrri synjun hvað varðaði gjalddagann 30. júní 2012. Málskotsnefnd fór þess á leit við stjórn LÍN þann 23. apríl 2013 að stjórnin sendi athugasemdir varðandi þann hluta kærunnar sem varðaði gjalddagann 30. júní 2012. Bárust athugasemdir stjórnar LÍN með bréfi dagsettu 7. maí 2013 og var afrit þess sent kæranda og henni jafnframt gefinn frestur til að koma að athugasemdum sínum. Athugasemdir kæranda bárust með bréfi dagsettu 4. júní 2013.
Málsatvik og ágreiningsefni
Kærandi fór þess á leit við stjórn LÍN með erindi dagsettu 3.
september 2012 að fá undanþágu frá afborgunum ársins 2012 vegna fæðingarorlofs.
Hafði kærandi verið í fæðingarorlofi í tæpa tvo mánuði er kom að gjalddaganum
30. júní 2012. Erindi kæranda var synjað með úrskurði stjórnar LÍN þann 20.
september 2012 þar sem fyrirliggjandi gögn um fjárhagsstöðu hennar, þ.e.
staðgreiðsluyfirlit frá RSK og upplýsingar um fæðingarorlofsgreiðslur, voru ekki
talin gefa til kynna að um verulega fjárhagsörðugleika hafi verið að ræða fyrir
gjalddagana 30. júní 2012 og 1. september 2012. Kærandi kærði úrskurð stjórnar
LÍN til málskotsnefndar þann 13. nóvember 2012. Meðfylgjandi kærunni var
greiðsluerfiðleikamat frá Umboðsmanni skuldara (UMS) dagsett. 8. nóvember 2012
þar sem fram kom að kærandi ætti í verulegum greiðsluerfiðleikum. Í gögnum frá
UMS kom fram að samkvæmt upplýsingum kæranda væri meginástæða erfiðleika kæranda
tekjulækkun vegna fæðingarorlofs. Í kjölfar kærunnar tók stjórn LÍN málið til
meðferðar að nýju á grundvelli nýrra gagna um fjárhagsstöðu kæranda sem fylgdu
kærunni til málskotsnefndar. Í rökstuðningi stjórnar LÍN kemur fram að almennt
sé miðað við að ástæður fjárhagsörðugleikann þurfi að hafa varað í a.m.k. fjóra
mánuðu fyrir gjalddaga til þess að skilyrði undanþágu teljist vera fyrir hendi.
Með vísan til þess og heildarmats á aðstæðum afturkallaði stjórn LÍN ákvörðun
sína í máli kæranda frá 20. september 2012 varðandi gjalddagann 1. september
2012 en staðfesti niðurstöðu varðandi gjalddagann 30. júní 2012. Þegar
málskotsnefnd bárust upplýsingar frá stjórn LÍN um niðurstöðu í máli kæranda
taldi nefndin rétt að halda áfram meðferð máls kæranda varðandi þann lið
kærunnar er varðaði gjaldagann 30. júní 2012.
Sjónarmið kæranda.
Kærandi segir í kærunni að hún hafi orðið fyrir mikilli tekjuskerðingu
og útgjaldaaukingu á árinu, m.a. vegna barneigna og fæðingarorlofs, sem LÍN hafi
þó ekki viljað taka tillit til. Kærandi tekur fram að gögnin frá UMS séu ný í
málinu og að yfirlýsing um greiðsluerfiðleika frá UMS ætti að vera fullnægjandi
rökstuðningur fyrir fjárhagserfiðleikum hennar. Hafi hún ekki óskað eftir þessum
gögnum fyrr en að lögfræðingur hjá LÍN hafi bent henni á að gera það. Í
athugasemdum kæranda segist hún hafa haft ágæt laun þar til tveimur mánuðum
fyrir töku fæðingarorlofs sökum mikillar næturvinnu. Segir hún skýrslu UMS þó
sýna að hún hafi verið komin í greiðsluvanda á þessum tíma. Einnig hafi hún
gengið í gegnum skilnað stuttu áður og hafi þurft að leita sér að húsnæði með
tilheyrandi kostnaði. Fer hún þess á leit að tekið verði tillit til þessa við
meðferð málsins vegna gjalddagans 1. mars 2012.
Sjónarmið stjórnar
LÍN.
Í athugasemdum stjórnar LÍN vegna kærunnar kemur fram að kæranda
hafi eignast barn í byrjun maí 2012 og hafi því verið í fæðingarorlofi í tvo
mánuði þegar kom að greiðslu á gjalddaganum 30. júní 2012. Heildartekjur kæranda
á árinu 2011 hafi verið um 5,8 mkr. og meðaltekjur u.þ.b. 484 þúsund krónur á
mánuði það ár. Samkvæmt upplýsingum úr staðgreiðsluyfirliti hafi tekjur kæranda
síðustu fjóra mánuði fyrir gjalddagann verið um 450 þúsund krónur. Hafi því
fæðingarorlof hennar haft lítil sem engin áhrif á fjárhagsstöðu kæranda síðustu
mánuðina fyrir gjalddagann 30. júní 2012. Heildartekjur kæranda á árinu 2012
hafi verið um 4,7 mkr. þar af hafi tekjurnar fyrstu 6 mánuðina verið um 2,6 mkr.
Stjórn LÍN telur að hin nýju gögn frá umboðsmanni skuldara breyti ekki neinu
varðandi mat á aðstæðum kæranda vegna gjalddagans 30. júní 2012 en að sýnt hafi
verið fram á greiðsluerfiðleika á tímabilinu fyrir gjalddagann 1. september
2012.
Niðurstaða
Í 6. mgr. 8. gr. laga nr. 21/1992 um lánasjóð íslenskra
námsmanna kemur fram að:
Stjórn sjóðsins er heimilt að veita
undanþágu frá árlegri endurgreiðslu skv. 1. mgr., að hluta eða öllu leyti, ef
skyndilegar og verulegar breytingar verða á högum skuldara, t.d. ef hann veikist
alvarlega eða verður fyrir slysi er skerðir til muna ráðstöfunarfé hans og
möguleika til að afla tekna. Stjórn sjóðsins er enn fremur heimilt að veita
undanþágu frá ársgreiðslu skv. 1. mgr. ef nám, atvinnuleysi, veikindi, þungun,
umönnun barna eða aðrar sambærilegar ástæður valda verulegum fjárhagsörðugleikum
hjá lánþega eða fjölskyldu hans.
Í úthlutunarreglum LÍN 2011-2012 og
2012-2013 segir eftirfarandi um veitingu undanþágu vegna fjárhagsörðugleika sem
komnir eru til vegna veikinda, þungunar o. þ. h. :
7.5.1 Undanþága
vegna verulegra fjárhagsörðugleika Sjóðsstjórn er heimilt að veita undanþágu frá
afborgun námslána ef lánshæft nám, atvinnuleysi, óvinnufærni vegna veikinda,
þungunar eða umönnunar barna, umönnunar maka eða aðrar sambærilegar ástæður
valda verulegum fjárhagsörðugleikum hjá lánþega. Óvinnufær vegna veikinda telst
sá sem hefur rétt til örorkulífeyris skv. skilgreiningu Tryggingastofnunar. Að
jafnaði er miðað við að ástæður þær sem valda örðugleikunum hafi varað í a.m.k.
fjóra mánuði fyrir gjalddaga afborgunar.
Eins og fram kemur að ofan
er miðað við að ástæður þær er valdið hafa fjárhagsörðugleikum hafi varað að
jafnaði í fjóra mánuði fyrir gjalddaga þeirrar afborgunar sem undanþágu er óskað
frá. Málskotsnefnd hefur áður bent á í máli L-32/2009 að taka beri mið af
aðstæðum hverju sinni og veita undanþágu ef auðsýnt þykir að aðstæður greiðanda
séu með þeim hætti að hann sé í verulegum fjárhagsörðugleikum sem rekja megi til
þeirra atvika sem minnst er á í 6. mgr. 8. gr. laga nr. 21/1992, þrátt fyrir að
tekjulækkun sé ekki viðvarandi nákvæmlega í fjóra mánuði fyrir gjalddaga, heldur
á öðrum tíma ársins. Í fyrirliggjandi gögnum kemur fram að tekjur kæranda
lækkuðu nokkuð þegar hún fór í fæðingarorlof. Voru meðaltekjur kæranda 484
þúsund krónur á árinu 2011. Meðaltekjur hennar höfðu lækkað í rúm 450 þúsund
krónur á fjögurra mánaða tímabilinu fyrir afborgun 30. júní 2012 og síðan í rúm
390 þúsund krónur vegna fjögurra mánaða tímabilsins fyrir gjalddagann 1.
september 2012. Í gögnum frá UMS kemur fram að fjárhagsstaða kæranda, miðað við
stöðuna í nóvember 2012, er sú að ráðstöfunartekjur hennar eru rúmar 236 þúsund
á mánuði. en að þær muni aukast aftur þegar kærandi lýkur fæðingarorlofi sínu í
byrjun nóvember 2012. Einnig kemur fram í gögnum frá UMS að kærandi á í
viðvarandi fjárhagsörðugleikum sem rekja má til skuldbindinga vegna fasteigna.
Ekkert í gögnum málsins bendir til þess að þeir örðugleikar hafi komið til af
þeim ástæðum sem tilgreindar eru í 8. gr. laga nr. 21/1992. Málskotsnefnd telur
það málefnalegt að miða við að fjárhagsörðugleikar þurfi að hafa staðið yfir í
tiltekinn tíma fyrir gjalddaga og þannig ekki ósanngjarnt að miða við að
greiðendur þurfi að gera ráðstafanir í tíma þegar þeir sjá fram á að tekjur
þeirra lækki á tilteknu tímabili. Ekki liggja fyrir frekari gögn sem benda til
þess að kærandi hafi orðið fyrir verulegri kjaraskerðingu umfram það sem að ofan
greinir og rekja má til atvika sambærilegum þeim sem tilgreind eru í 6. mgr. 8.
gr. laga nr. 21/1992. Með vísan til framaritaðs verður að fallast á það mat
stjórnar LÍN að ekki er sýnt að kærandi hafi átt í verulegum fjárhagsörðugleikum
fyrir gjalddagann 30. júní 2012 sökum þeirra atvika sem lýst er í 8. gr. laga
nr. 21/1992. Er það niðurstaða málskotsnefndar að staðfesta beri niðurstöðu
stjórnar LÍN í máli kæranda frá 20. september 2012 eins og honum var breytt með
úrskurði stjórnar LÍN frá 28. janúar 2013.
Úrskurðarorð
Hinn kærði úrskurður frá 20. september 2012 í máli kæranda er staðfestur.