Úrskurður

Ár 2014, föstudaginn 21. febrúar, kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu L-37/2013:

Kæruefni

Með kæru dagsettri 15. júlí 2013 kærði kærandi úrskurð stjórnar LÍN í máli hans frá 3. júlí 2013 þar sem beiðni hans um undanþágu frá gjalddaga 1. mars 2013 var synjað. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna með bréfi dagsettu 17. júlí 2013 og jafnframt gefinn kostur á að tjá sig um hana. Kæranda var sent afrit bréfsins sama dag. Athugasemdir stjórnar LÍN bárust með bréfi dagsettu 31. júlí 2013 og var kæranda gefinn kostur á að tjá sig um þær með bréfi dagsettu 22. ágúst s.á. Engar athugasemdir bárust frá kæranda.

Málsatvik og ágreiningsefni

Í janúar 2013 sótti kærandi um undanþágu frá fastri afborgun 1. mars 2013 sökum fjárhagserfiðleika en hann hafði þá misst vinnuna. Kærandi sem er einstæður faðir hafði einnig verið atvinnulaus í sex mánuði á árinu 2012. Með úrskurði 3. júlí 2013 synjaði stjórn LÍN kæranda um undanþágu frá afborgun með vísan til þess að kærandi uppfyllti ekki skilyrði 6. mgr. 8. gr. laga nr. 21/1992 um Lánasjóð íslenskra námsmanna. Kom fram í forsendum stjórnar LÍN að kærandi hefði ekki sýnt fram á að hann hefði verið atvinnulaus og í virkri atvinnuleit í a.m.k. fjóra mánuði fyrir gjalddaga. Hefði honum verið sent bréf þar sem honum var gefinn kostur á að leggja fram gögn um verulega fjárhagsörðugleika en hann hafi ekki lagt fram slík gögn. Í umræddu bréfi LÍN dagsettu 4. apríl 2013 kom fram að kæranda var gefinn kostur á að leggja fram yfirlýsingu frá viðskiptabanka sínum og/eða Umboðsmanni skuldara sem staðfestu verulega fjárhagsörðugleika og að kærandi væri að nýta sér greiðsluerfiðleikaúrræði hjá umræddum stofnunum. Kom fram að bærust gögnin ekki innan 14 daga yrði umsókn kæranda um undanþágu hafnað.

Sjónarmið kæranda.

Kærandi vísar til þess að krafan um fjögurra mánaða atvinnuleysi sé ekki í samræmi við raunveruleikann. Hann hafi ekki fengið fullnægjandi skýringar á þessu skilyrði frá LÍN. Hann hafi átt við atvinnuleysi að stríða og hafi ekki greiðslugetu til að borga af láninu. Hann sé einstæður faðir og hafi aðeins 150.000 krónur í tekjur á mánuði.

Sjónarmið stjórnar LÍN.

Í athugasemdum stjórnar LÍN kemur fram að sjóðurinn hafi synjað honum um undanþágu þar sem hann hafi ekki sýnt fram á atvinnuleysi í fjóra mánuði fyrir gjalddaga. Hafi kærandi misst vinnuna í lok janúar og því aðeins sýnt fram á atvinnuleysi og skertar tekjur hluta af janúar og febrúar, eða í rúmlega ein mánuð fyrir gjalddaga. Hafi kæranda verið sent bréf þann 4. apríl þar sem honum hafi verið gefinn kostur á að sýna fram á verulega fjárhagserfiðleika en þar sem engin gögn hafi borist hafi honum verið synjað með bréfi dagsettu 22. apríl 2013.

Niðurstaða

Í 6. mgr. 8. gr. laga nr. 21/1992 koma fram eftirfarandi skilyrði um undanþágu frá afborgunum námsláns:

Stjórn sjóðsins er heimilt að veita undanþágu frá árlegri endurgreiðslu skv. 1. mgr., að hluta eða öllu leyti, ef skyndilegar og verulegar breytingar verða á högum skuldara, t.d. ef hann veikist alvarlega eða verður fyrir slysi er skerðir til muna ráðstöfunarfé hans og möguleika til að afla tekna. Stjórn sjóðsins er enn fremur heimilt að veita undanþágu frá ársgreiðslu skv. 1. mgr. ef nám, atvinnuleysi, veikindi, þungun, umönnun barna eða aðrar sambærilegar ástæður valda verulegum fjárhagsörðugleikum hjá lánþega eða fjölskyldu hans.

Stjórn LÍN hefur sett nánari skilyrði fyrir beitingu undanþágunnar í grein 7.5.1 í úthlutunarreglum LÍN sem er svohljóðandi:

Sjóðsstjórn er heimilt að veita undanþágu frá afborgun námslána ef lánshæft nám, atvinnuleysi, óvinnufærni vegna veikinda, þungunar eða umönnunar barna, umönnunar maka eða aðrar sambærilegar ástæður valda verulegum fjárhagsörðugleikum hjá lánþega. Óvinnufær vegna veikinda telst sá sem hefur rétt til örorkulífeyris skv. skilgreiningu Tryggingastofnunar. Að jafnaði er miðað við að ástæður þær sem valda örðugleikunum hafi varað í a.m.k. fjóra mánuði fyrir gjalddaga afborgunar.

Málskotsnefnd telur að við mat á því hvort fjárhagserfiðleikar séu fyrir hendi sé málefnalegt að miða að jafnaði við að erfiðleikarnir hafi varað í a.m.k. fjóra mánuði fyrir gjalddaga. Málskotsnefnd hefur þó talið að LÍN sé rétt að líta á heildarmynd aðstæðna greiðenda hverju sinni og víkja frá beitingu slíkra meðaltalsreglna þegar fyrir liggi eigi að síður að aðstæður greiðenda séu með þeim hætti að verulegir fjárhagserfiðleikar verði að teljast vera fyrir hendi, s.s. eins og aðstæður voru í máli L-32/2009 þegar árstekjur kæranda voru afar lágar. Í fyrirliggjandi gögnum kemur fram að kærandi hafi verið atvinnulaus fyrri hluta árs 2012 en síðan haft atvinnu í sjö mánuði þar til hann missti vinnuna aftur í janúar 2013. Árstekjur kæranda 2012 voru 3,3 milljónir króna. Að frádreginni staðgreiðslu og lífeyrisiðgjöldum hafði kærandi um 2,5 milljónir króna til ráðstöfunar á því ári. Í janúar hafði hann um 450 þúsund krónur í tekjur en að frádreginni staðgreiðslu og lífeyrisiðgjöldum hafði kærandi 269 þúsund krónur til ráðstöfunar. Til ráðstöfunar í febrúar 2013 hafði kærandi svo um 170 þúsund krónur. Að mati málskotsnefndar verður ekki hjá því komist í þessu máli að líta til þess að kærandi hafði átt við endurtekið atvinnuleysi að stríða og af þeim sökum voru fjárhagsörðugleikar kæranda langvarandi. Tekjur nýliðins árs voru vel undir þeim 4 milljón króna mörkum sem LÍN hefur miðað við að teljist vera merki um fjárhagsörðugleika, sbr. m.a. úrskurð í máli nr. L-43/2012. Kærandi hafði síðan aftur misst atvinnu sína og m.v. upplýsingar í kæru til málskotsnefndar var kærandi enn atvinnulaus er stjórn LÍN úrskurðaði í máli hans í júlí 2013. Þrátt fyrir að kærandi hefði aðeins nýverið misst atvinnuna þegar hann sótti um undanþágu frá afborgun verður að mati málskotsnefndar einnig að líta til þess að hann hafði aðeins haft þá vinnu í stuttan tíma. Að mati málskotsnefndar lágu því fyrir fullnægjandi upplýsingar sem gáfu til kynna endurtekið atvinnuleysi og viðvarandi og verulega fjárhagsörðugleika kæranda. Kröfur LÍN um að sýnt væri fram á verulega fjárhagsörðugleika með gögnum frá viðskiptabanka eða Umboðsmanni skuldara hefðu því ekki skipt máli í þessu sambandi. Ekki hefur verið byggt á því í málinu af hálfu LÍN að kærandi kunni að hafa haft aðrar tekjur eða eignir sér til viðurværis. Að mati málskotsnefndar verður því að ekki annað séð m.v. fyrirliggjandi gögn en að kærandi hafi uppfyllt skilyrði 6. mgr. 8. gr. laga nr. 21/1992 um undanþágu frá afborgun námsláns. Af þeim sökum ber að ógilda úrskurð stjórnar LÍN í máli kæranda.

Úrskurðarorð

Úrskurður stjórnar LÍN frá 3. júlí 2013 í máli kæranda er felldur úr gildi.