Úrskurður
Ár 2014, miðvikudaginn 16. júlí, kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu L-59/2013:
Kæruefni
Með kæru sem barst málskotsnefnd 21. nóvember 2013 kærði framkvæmdastjóri Keilis, miðstöðvar vísinda, fræða og atvinnulífs, Grænásbraut 910, Reykjanesbæ (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) frá 28. ágúst 2013, þar sem hafnað var beiðni Keilis um að námið tískubraut yrði metið lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna með bréfi dagsettu 25. nóvember 2013 og gefinn kostur á að tjá sig um hana. Kæranda var sent afrit bréfsins sama dag. Athugasemdir stjórnar LÍN voru settar fram í bréfi dagsettu 20. janúar 2014 og var afrit þess sent kæranda og honum jafnframt gefinn frestur til að koma að athugasemdum sínum. Engar frekari athugasemdir bárust frá kæranda. Með bréfi dagsettu 18. júní 2014 óskað málskostnefnd eftir frekari upplýsingum og gögnum frá kæranda um námið og barst svar hans þann 25. júní 2014.
Málsatvik og ágreiningsefni
Málavextir eru þeir að með bréfi dagsettu 26. júní 2013
heimilaði mennta- og menningamálaráðuneytið kæranda að hefja tilraunakennslu á
tískubraut samkvæmt námskrárdrögum. Var leyfið veitt með þeim skilyrðum að
áfangalýsingar yrðu endurskoðaðar á tilraunatímabilinu og að skólinn gæti
skipulagt tilraunakennsluna þannig að hún félli innan fjárheimilda skólans. Að
auki var leyfið háð því að skólinn fengi endurnýjaða viðurkenningu ráðuneytisins
sem einkaskóli á framhaldsskólastigi. Leyfið skyldi gilda skólaárið 2013-2014 og
í lok tímabilsins bæri skólanum að skila ráðuneytinu skýrslu um
tilraunakennsluna og þróun brautarinnar. Jafnframt sagði í bréfi ráðuneytisins
að sækja þurfi um áframhaldandi kennsluleyfi að ári og umsókninni fylgja
endurskoðaðar áfanga- og námsbrautarlýsingar. Með tölvubréfi frá 2. júlí 2013
óskaði kærandi eftir því við LÍN að námið við tískubraut yrði metið lánshæft.
Fram kemur í erindinu að skipulag og uppbygging námsins hafi verið samþykkt af
mennta- og menningamálaráðuneytinu og af starfsgreinaráði. Náminu er lýst á
eftirfarandi hátt í umsókn kæranda:
Tískubraut er starfsnám á
framhaldskólastigi skipulagt sem 100% nám, námið fer allt fram í skóla og eru
námslok á hæfniþrepi 2. Námið: skipulagt á 4 önnum, tvær haustannir og tvær
vorannir samtals 122 fein einingar Skólagjöld: Skólinn rukkar skólagjöld fyrir
námið Forkröfur: Nemendur þurfa að hafa lokið 60 fein einingum og náð 18 ára
aldri.
Með fein einingum er átt við námseiningar í framhaldsskóla og
veitir eitt námsár 60 einingar miðað við að árlegur fjöldi vinnudaga nemenda sé
að lágmarki 175 dagar, sbr. 15. gr. laga um framhaldsskóla nr. 92/2008. Um
réttindi eða starfsgráðu sem námið á tískubraut veitir segir í tölvubréfi
kæranda til LÍN þann 3. júlí 2013, að nemendur megi að námi loknu starfa sem
tískuhönnuðir, ýmist sjálfstætt eða hjá fyrirtækjum í tískuhönnun. Stjórn LÍN
tók erindi kæranda fyrir á fundi sínum 28. ágúst 2013 var niðurstaða hennar að
synja að svo komnu máli beiðni kæranda. Í niðurstöðum hennar sagði:
Í
þeim gögnum sem liggja fyrir kemur fram að starfsgreinaráð hönnunar- og
handverksgreina gerði í umsögn sinni við fyrirhugaða fatatækninámsbraut Keilis
athugasemdir við hæfniskröfur og hæfnisviðmið brautarinnar. Í kjölfarið á því
var, í samráði við ráðuneytið, nafni brautarinnar breytt í tískubraut í stað
fatatæknibrautar. Miðað við framangreint hefur ekki borist jákvæð umsögn frá
starfsgreinaráði um tískubraut Keilis, sbr. gr. 1.2.2 í úthlutunarreglum
sjóðsins. Þá er heimild mennta- og menningarráðuneytisins einungis heimild til
tilraunakennslu með fyrirvörum og skilyrðum.
Sjónarmið
kæranda
Kærandi gerir kröfu um að úrskurður stjórnar LÍN verði
felldur úr gildi og að úrskurðað verði að nám það sem kennt er á tískubraut sé
lánshæft hjá LÍN. Kærandi bendir á að mennta- og menningamálaráðuneytið hafi
upphaflega veitt skólanum leyfi til kennslu á tískubraut til eins árs, sem muni
vera venja í ráðuneytinu með nýjar námsbrautir. Hið tímabundna leyfi hafi verið
forsendan fyrir þeirri ákvörðun stjórnar LÍN að synja um lánveitingu til
námsins. Í framhaldi af ákvörðun sinni að gefa út leyfi fyrir tilraunakennslu í
eitt ár hafi ráðuneytið gefið út nýtt leyfi sem gildi til tveggja ára. Með því
hafi ráðuneytið staðfest að full alvara væri að baki námsbrautinni. Kærandi
nefnir að vinnuheiti á umræddi námsbraut hafi upphaflega verið fatahönnun
en vegna ruglingshættu við nám á háskólastigi sem hafi sama heiti hafi nafni
námsbrautarinnar í samráði við ráðuneytið verið breytt í tískuhönnun. Kærandi
bendir á að þetta muni vera í annað skiptið sem LÍN hafni því að veita lán til
þess konar námsbrautar, en í fyrra skiptið hafi námið þó ekki verið á vegum
kæranda. Kærandi segir að ákveðið hafi verið að bjóða upp á umrætt nám vegna
mikillar eftirspurnar. Í Danmörku sé samskonar nám mjög vinsælt og sé
útflutningur á tískufatnaði ein af stærri útflutningsgreinunum þar í landi. Þá
hafi orðið til klasi um tískufatnað á Ásbrú í Reykjanesbæ og sé námið því í
samræmi við tengsl kæranda og atvinnulífs, sem hafi hvatt til áforma um
tískubraut. Þá bendir kærandi á að LÍN veiti lán til náms í fatahönnun við
nokkra danska skóla og sé tískubraut kæranda sniðin að þeim námsbrautum. Telur
kærandi að það standist vart jafnræðisreglu að lána til slíks náms í Danmörku en
hafna samskonar námi hér á landi. Í ljósi fullyrðingar kæranda um að mennta- og
menningamálaráðuneytið hafi í framhaldi af ákvörðun sinni að gefa út leyfi fyrir
tilraunakennslu í eitt ár gefið út nýtt leyfi sem gildi til tveggja ára óskaði
málskotsnefnd eftir frekari upplýsingum og skýringum kæranda um þá ákvörðun. Í
svarbréfi kæranda frá 25. júní 2014 segir orðrétt:
Í ákvörðun
stjórnar LÍN er þess getið að meginástæða fyrir synjun á lánum til náms á
tískubraut sé skortur á upplýsingum, þ.e. engin gögn sýni að heimild
ráðuneytisins fyrir námsbraut þessari séu til staðar. Kemur sú afstaða nokkuð á
óvart. Í bréfi frá ráðuneytinu, sem fylgdi umfjöllun stjórnar LÍN, kemur skýrt
fram að nám á tískubraut sé fjögurra anna nám. Keili er ætlað að nota fyrra árið
til að þróa brautina frekar og skila tillögum um það í lok fyrra árs. Samkvæmt
orðanna hljóðna (sic) og í samræmi við fundi okkar með ráðuneytisfólki var
beinlínis gert ráð fyrir því að Keilir héldi áfram með námsbrautina enda liggur
í augum uppi að enginn tilgangur væri að rækja tveggja ára námsbraut í eitt ár.
Annað væri hreinlega út í hött.
Sjónarmið LÍN
Stjórn
LÍN hafnar því að sérnám kæranda í fatahönnun á tískubraut sé lánshæft og vísar
um það til greinar 1.2.2 í úthlutunarreglum LÍN. Við ákvörðun sína kveðst stjórn
LÍN hafa litið til þess að í fyrirliggjandi gögnum málsins komi fram að
starfsgreinaráð hönnunar- og handverksgreina hafi gert athugasemdir við
hæfniskröfur og hæfnisviðmið brautarinnar. Í kjölfarið á því hafi kærandi, í
samráði við mennta- og menningamálaráðuneytið, breytt heiti brautarinnar úr
fatatæknibraut í tískubraut. Miðað við þetta hefur að áliti LÍN ekki borist
jákvæð umsögn frá starfgreinaráði um námsbrautina, eins og tilskilið er í grein
1.2.2 í úthlutunarreglum sjóðsins. Þá vísar LÍN til þess að heimild mennta- og
menningamálaráðuneytisins fyrir námsbrautinni hafi einungis náð til
tilraunakennslu og verið háð fyrirvörum og skilyrðum. Því hafi ekki verið fært
að samþykkja námið við tískubraut lánshæft að svo komnu máli. Vegna fullyrðingar
kæranda um að hann hafi fengið heimild ráðuneytis til tveggja ára til kennslu á
tískubraut bendir LÍN á að engin gögn hafi borist sem staðfesti það. Tekur LÍN
fram að kærandi hafi ekki óskað eftir endurupptöku málsins á grundvelli nýrra
gagna. Samþykki ráðuneytisins sé aðeins eitt af þeim skilyrðum sem talin eru upp
í grein 1.2.2 og vöntun þess hafi þó ekki verið eina forsendan fyrir synjun LÍN.
Niðurstaða
Samkvæmt 3. gr., sbr. 1. gr., laga um framhaldsskóla fer
mennta- og menningarmálaráðuneytið með yfirstjórn skólastarfs á
framhaldsskólastigi og ber m.a. ábyrgð á aðalnámskrá og staðfestingu á námskrám
og námsbrautarlýsingum skóla. Í 1. mgr. 12. gr. lagananna segir að ráðherra
veiti framhaldsskólum, öðrum en þeim sem falla undir II. kafla laganna
(opinberum framhaldsskólum), viðurkenningu til kennslu á framhaldsskólastigi.
Sérnám er skilgreint þannig í úthlutunarreglum LÍN að það sé starfstengt nám sem
ekki er kennt á háskólastigi. Nám á framhaldsskólastigi til stúdentsprófs telst
ekki til sérnáms, sbr. grein 1.2.2 í úthlutunarreglum LÍN. Í 2. mgr. greinar
1.2.2 segir að til þess að sérnám teljist lánshæft þurfi það að vera samþykkt af
menntamálaráðuneytinu og að hafa fengið jákvæða umsögn af viðkomandi
starfsgreinaráði. Starfsgreinaráð eru skipuð á grundvelli 24. gr. laga um
framhaldsskóla nr. 92/2008. Samkvæmt 25. gr. laganna er hlutverk
starfsgreinaráða, hvers á sínu sviði, að vera ráðherra til ráðgjafar um
starfsnám á framhaldsskólastigi. Kærandi kveðst hafa fengið heimild mennta- og
menningamálaráðuneytisins til tveggja ára til að hefja kennslu á tískubraut og
vísar um það til bréfs ráðuneytisins frá 26. júní 2013 sem hefur efnisheitið
Umsókn um tilraunakennslu á tískubraut. Samkvæmt orðanna hljóðan bréfsins og í
samræmi við fund kæranda með starfsmönnum ráðuneytisins megi beinlínis gera ráð
fyrir því að áliti kæranda að áfram verði haldið með námsbrautina. Bréfi
ráðuneytisins er svar við umsókn kæranda frá 23. apríl 2013 um leyfi til
tilraunakennslu í fatatækni. Þar er kæranda með skilyrðum veitt leyfi til
tilraunakennslu og þróun námsbrautarinnar skólaárið 2013-2014 og að þeim tíma
liðnum þurfi kærandi að sækja um áframhaldandi kennsluleyfi. Þá segir í bréfi
ráðuneytisins að fyrir liggi umsögn starfsgreinaráðs hönnunar- og
handverksgreina frá 10. júní 2013 þar sem bent sé á að hæfniskröfur lýsingar
námsbrautarinnar falli ekki að hæfniskröfum starfa fatatæknis og að hæfnisviðmið
brautarinnar beinist að öðrum námslokum en námslokum fatatækna. Því hafi kærandi
í samráði við ráðuneytið endurnefnt brautina tískubraut í stað fatatæknibrautar.
Í úthlutunarreglum LÍN fyrir skólaárið 2013-2014, sem sett er af stjórn LÍN með
heimild í 2. mgr. 16. gr. laga nr. 21/1992 um Lánasjóð íslenskra námsmanna, er í
grein 1.2 fjallað um lánshæfi náms á Íslandi. Um lánshæfi sérnáms er ákvæði í
grein 1.1.2 þar sem m.a. segir:
Lánshæft sérnám á Íslandi er löggilt
iðnnám og annað a.m.k. eins árs starfsnám á framhaldsskólastigi, samþykkt af
menntamálaráðuneyti, sem fengið hefur jákvæða umsögn af viðkomandi
starfsgreinaráði, og er ekki launað skv. kjarasamningi umfram grunnframfærslu á
Íslandi, sbr. gr. 3.1.1 og 3.2.
Af framansögðu er ljóst að til þess
að sérnám sé lánshæft hjá sjóðnum þarf námið að hafa hlotið samþykki menninga-
og menntamálaráðuneytis að fenginni jákvæðri umsögn hlutaðeigandi
starfsgreinaráðs. Það samþykki liggur ekki fyrir að áliti málskotsnefndar. Af
margnefndu svarbréfi ráðuneytisins frá 26. júní 2013 er ljóst að verið er að
vinna í þróun námsbrautarinnar og áfangalýsingum hennar. Fékk kærandi tímabundið
leyfi menninga- og menntamálaráðuneytisins skólaárið 2013-2014 til
tilraunakennslu og skyldi í lok tímabilsins skila skýrslu til ráðuneytisins um
kennsluna og þróun brautarinnar. Að því loknu þyrfti kærandi að sækja um
áframhaldandi kennsluleyfi að nýju og umsókn hans fylgja endurskoðuð áfanga- og
námsbrautalýsing. Námið á tískubraut fellur því ekki undir það að teljast
lánshæft nám þar sem aðeins liggur fyrir tímabundin heimild ráðuneytisins fyrir
kennslu og með ýmsum skilyrðum m.a. um þróun hennar. Hlutverk stjórnar LÍN felst
eingöngu í að kanna hvaða sérnám uppfylli skilyrði lánhæfis samkvæmt grein
1.2.2, þ.á m. að það hafi hlotið samþykki mennta- og menningamálaráðuneytisins
að fenginni jákvæðri umsögn viðkomandi starfsgreinaráðs. Þar sem hvorki liggur
fyrir samþykki ráðuneytisins, né jákvæð umsögn starfsgreinaráðs er nám kæranda á
tískubraut ekki lánshæft að mati málskotnefndar. Ákvörðun stjórnar LÍN frá 28.
ágúst 2013 er að áliti málskotsnefndar í samræmi við úthlutunarreglur LÍN og er
hún því staðfest.
Úrskurðarorð
Ákvörðun stjórnar LÍN frá 28. ágúst 2013 í máli kæranda er staðfest.