Úrskurður

Ár 2015, miðvikudaginn 6. maí, kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu L-7/2015:

Kæruefni

Með kæru dagsettri 1. mars 2015 kærðu kærendur ákvarðanir stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) frá 18. febrúar 2015 þar sem hafnað var beiðni kærenda um endurútreikning á tekjutengdri afborgun ársins 2014. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna með bréfi dagsettu 6. mars 2015 og jafnframt gefinn kostur á að tjá sig um hana. Kærendum var sent afrit bréfsins sama dag. Athugasemdir stjórnar LÍN voru settar fram í bréfi dagsettu 15. apríl 2015 og var afrit þess sent kærendum og þeim jafnframt veittur frestur til að koma að athugasemdum sínum. Kærendur nýttu sér það og sendu nefndinni athugasemdir sínar með bréfi dagsettu 27. apríl 2015.

Málsatvik og ágreiningsefni

Kærendur sem eru hjón eru bæði greiðendur að námsláni hjá LÍN. Kærendur fengu senda greiðsluseðla frá LÍN vegna tekjutengdra afborguna á námslánum sínum með gjalddaga 1. september 2014. Fjárhæð afborgana, sem kærendum var gert að greiða, byggði á áætluðum skattstofni þeirra hjá Ríkisskattstjóra (RSK) vegna tekna þeirra á árinu 2013. Kærendur óskuðu eftir endurútreikningi á afborguninni með tölvupósti til LÍN þann 17. nóvember 2014 og sendu meðfylgjandi úrskurð RSK. Í tölvupóstinum sagði eftirfarandi:

"Vinsamlegast endurútreiknið lánafborganir ársins á mig og konu mína, þar sem skatturinn er búinn að endurútreikna skattstofninn (ef það er ekki gert sjálfvirkt hjá ykkur)."

Kærendur ítrekuðu beiðni sína með tölvupósti þann 11. desember 2014. LÍN synjaði beiðni kærenda í tölvupósti þann 12. desember 2014 með vísan til þess að lögbundinn frestur 7. mgr. 8. gr. laga nr. 21/1992 um Lánasjóð íslenskra námsmanna væri liðinn. Kærendur báru mál sín undir stjórn LÍN þann 29. desember 2014. Stjórn LÍN synjaði beiðni kærenda með samhljóða ákvörðunum þann 13. febrúar 2015. Kærendur kærðu ákvarðanir stjórnar LÍN til málskotsnefndar með kæru dagsettri 1. mars 2015.

Sjónarmið kærenda

Kærendur vísa til þess að þau hafi gert ráð fyrir að þar sem upphaflegir álagningarseðlar færu til LÍN þá væri einnig svo um leiðrétta álagningarseðla. Kærendur benda á að greiðsluvilji þeirra sé einlægur og að þau séu ekki að biðja um undanþágu heldur einungis að greiðsluseðlar LÍN verði endurútreiknaðir til samræmis við úrskurð RSK. Þá hafi lítill tími verið gefinn til þess að senda LÍN endurálagninguna enda hafi þau staðið í þeirri trú að LÍN endurreiknaði afborganir sjálfkrafa. Kærendur upplýsa einnig að þau hafi staðið í flutningum á þessum tíma og að lögheimili þeirra hafi verið flutt í september 2014. Hafi bréf RSK verið sent á eldra lögheimili og því hafi þeim ekki unnist tími til að óska endurútreiknings hjá LÍN innan tilskilins frests. Kærendur vísa einnig til þess að LÍN hafi verið kunnugt um endurálagninguna því LÍN fengi allar upplýsingar sjálfkrafa frá skattinum. Hefði LÍN því átt að hafa frumkvæði að endurútreikningi þegar úrskurður RSK hafi legið fyrir þann 7. október 2014. Þá benda kærendur á að fram komi í 8. gr. laga nr. 21/1992 hvernig reikna skuli viðbótargreiðslu af lánum. Fara hefði átt eftir þeim reglum þegar ljóst var að forsendur LÍN fyrir upphaflegum viðbótargreiðslum voru rangar. Þar sem málið hafi tafist vegna samskipta við LÍN fara kærendur þess á leit að dráttarvextir og kostnaður verði felldir niður. Þá fara kærendur þess á leit að hótun LÍN um fjárnám á hendur þeim verði dregin til baka. Í viðbótarathugasemdum kærenda vísa þau til þess að upplýsingar um úrskurð RSK hafi verið sendar á eldra lögheimili þeirra sem þau hafi breytt 16. september 2014. Meðfylgjandi sendu þau staðfestingu Þjóðskrár um breytingu lögheimilis og afrit af úrskurði RSK og meðfylgjandi gögnum.

Sjónarmið stjórnar LÍN

Stjórn LÍN vísar til 3. mgr. greinar 7.4 í úthlutunarreglum sjóðsins og í 1. mgr. 11. gr. laga nr. 21/1992 en þar komi fram: "Lánþegi á rétt á endurútreikningi árlegrar viðbótargreiðslu sé hún byggð á áætluðum tekjum. Hann skal þá sækja um endurútreikninginn eigi síðar en 60 dögum eftir gjalddaga afborgunar. Endurútreikningurinn fer síðan fram þegar sjóðnum hafa borist bestu fáanlegar upplýsingar um tekjur greiðanda."

Stjórn LÍN bendir á að á grundvelli þessa ákvæðis verði endurútreikningur ekki veittur nema umsókn um endurútreikning liggi fyrir innan 60 daga frá gjalddaga eða í síðasta lagi þann 30. október 2014. Ekki séu gerðar formkröfur til umsóknar um endurútreikning og nægi að sendur sé tölvupóstur þar sem endurútreiknings sé óskað. Geti lántaki ekki lagt fram tekjuupplýsingar á sama tíma og hann sækir um endurútreikning sé honum heimilt að leggja þær fram síðar. Þá sé gerð sú krafa að hann leggi þær fram eins fljótt og unnt er. Umsókn kærenda hafi borist 17. nóvember 2014 sem hafi verið eftir að lögbundinn frestur til að sækja um endurútreikning hafi verið liðinn. Af þeim sökum hafi beiðni kærenda verið synjað. Fer stjórn LÍN fram á að málskotsnefnd staðfesti ákvörðun stjórnarinnar í máli kærenda.

Niðurstaða

Í 8. gr. laga nr. 21/1992 segir að árleg endurgreiðsla ákvarðist í tvennu lagi, annars vegar sé um að ræða fasta greiðslu óháða tekjum lánþega en hins vegar viðbótargreiðslu sem sé háð tekjum fyrra árs. Tekjutengda afborgunin (seinni ársgreiðsla) er í öllum tilvikum með gjalddaga 1. september, sbr. 10. gr. reglugerðar nr. 478/2011 og grein 7.4 í úthlutunarreglum sjóðsins. Í 3. mgr. 8. gr. laganna segir að viðbótargreiðslan miðist við ákveðinn hundraðshluta af tekjustofni ársins á undan endurgreiðsluári, sbr. 10. gr. Hundraðshluti þessi er 3,75 við afborganir af skuldabréfinu. Frá viðbótargreiðslunni dregst svo fastagreiðslan. Í 3. mgr. ákvæðisins segir að sé lánþega áætlaður skattstofn skuli miða við hann. Í 1. mgr. 11. gr. laganna segir síðan:

Lánþegi á rétt á endurútreikningi árlegrar viðbótargreiðslu sé hún byggð á áætluðum tekjum. Hann skal þá sækja um endurútreikninginn eigi síðar en 60 dögum eftir gjalddaga afborgunar og leggja fyrir stjórn sjóðsins bestu fáanlegar upplýsingar um tekjurnar.

Í úthlutunarreglum LÍN fyrir árið 2014-2015 sem eiga við í þessu máli er í kafla VII fjallað um lánskjör. Segir þar m.a. eftirfarandi:

7.1. Endurgreiðslur námslána Endurgreiðslur námslána taka mið af ákvæðum hvers skuldabréfs og þeim lögum sem í gildi voru þegar lánin voru tekin. Að öðru leyti gilda samþykktar úthlutunarreglur hverju sinni. Fylgiskjöl vegna umsókna eiga að berast sjóðnum eigi síðar en tveimur mánuðum eftir að umsóknarfrestur rennur út.

Í 3. mgr. greinar 7.4 í úthlutunarreglunum er síðan fjallað um umsókn um endurútreikning með eftirfarandi hætti:

Lánþegi á rétt á endurútreikningi árlegrar viðbótargreiðslu sé hún byggð á áætluðum tekjum. Hann skal þá sækja um endurútreikninginn eigi síðar en 60 dögum eftir gjalddaga afborgunar. Endurútreikningur fer síðan fram þegar sjóðnum hafa borist bestu fáanlegar upplýsingar um tekjur greiðanda. Þegar staðfestar upplýsingar um tekjurnar liggja fyrir skulu þær senda sjóðnum og endurútreikningur skoðaður til samræmis. Hafi tekjustofn verið of hátt áætlaður skal lánþega endurgreidd ofgreidd fjárhæð með almennum vöxtum óverðtryggðra bankalána.

Skattyfirvöld áætluðu tekjur kærenda þar sem þau höfðu ekki sent inn framtal fyrir tilskilinn frest. Kærendur sendu skattframtal sitt þann 30. júní 2014 og með úrskurði dagsettum 7. október 2014 féllst ríkisskattstjóri á að leggja framtalið til grundvallar álagningu opinberra gjalda. Upplýsingar um raunverulegar tekjur kærenda lágu því ekki fyrir hjá LÍN þegar tekjutengda afborgunin var reiknuð út í lok ágúst 2014. Í samræmi við lagafyrirmæli byggði LÍN því útreikning sinn á tekjutengdum afborgunum kærenda fyrir árið 2013 á tekjuupplýsingum frá RSK þar sem tekjur kærenda voru áætlaðar. Var gjalddagi þeirra afborgana 1. september 2014 og rann hinn lögákveðni 60 daga frestur til að sækja um endurútreikning út 1. nóvember 2014. Kærendur sóttu um endurútreikning til LÍN 17. nóvember 2014 og LÍN svaraði erindi kærenda 12. desember s.á. Málskotsnefnd bendir á að samkvæmt orðalagi 1. mgr. 11. gr. laga nr. 21/1992 skal sækja um endurútreikning eigi síðar en 60 dögum eftir gjalddaga afborgunar og leggja svo fyrir sjóðinn "bestu fáanlegar upplýsingar" um tekjur. Í lögunum er ekki gefinn neinn frestur til að koma þessum upplýsingum að en í úthlutunarreglum LÍN, grein 7.1, er gefinn tveggja mánaða frestur eftir að umsóknarfrestur rennur út til að koma að fylgiskjölum. Ekki er ágreiningur um að kærendum var ljóst frá því í byrjun september 2014 að útreikningur afborgana byggði á áætlun RSK. Kærendur sendu þó ekki umsókn sína um endurútreikning til LÍN innan 60 daga frestsins. Málskotsnefnd bendir á að bæði lög nr. 21/1992 sem og úthlutunarreglur sjóðsins eru afar skýrar að því leiti að það er á ábyrgð og frumkvæði greiðenda að óska endurútreiknings tekjutengdrar afborgunar. Einnig bendir nefndin á að LÍN hefur ekki sjálfvirkt aðgengi að uppfærðum gögnum skattyfirvalda um tekjur greiðenda eins og kærendur hafa haldið fram. Fyrrgreindur frestur 11. gr. laga nr. 21/1992 er lögbundinn og ekki heimilaðar undanþágur frá honum. Ekki liggur fyrir að kærendum hafi verið ómögulegt að sækja um endurútreikning innan tveggja mánaða frestsins þó svo að endanlegar upplýsingar um tekjur þeirra hafi ekki legið fyrir. Í kæru sinni hafa kærendur einnig óskað þess að dráttarvextir og kostnaður verði felldir niður. Þá fara kærendur þess einnig á leit að hótun LÍN um fjárnám á hendur þeim verði dregin til baka. Stjórn LÍN tók ekki afstöðu til þessara atriða í ákvörðun sinni enda fóru kærendur þessa ekki á leit í upphaflegu erindi sínu til stjórnar LÍN. Er málskotsnefnd af þessum sökum ekki heimilt að taka afstöðu til þessara krafna kærenda og er þessum lið kærunnar því vísað frá málskotsnefnd. Með vísan til framanritaðs er fallist á það með stjórn LÍN að afgreiðsla sjóðsins á erindi kærenda hafi verið í samræmi við lög og reglur sem um sjóðinn gilda. Eru hinar kærðu ákvarðanir stjórnar LÍN í máli kærenda því staðfestar.

Úrskurðarorð

Hinar kærðu ákvarðanir frá 13. febrúar 2014 í máli kærenda eru staðfestar. Beiðni kærenda um niðurfellingu dráttarvaxta og kostnaðar sem og beiðni um að aðvörun um fjárnám verði dregin til baka er vísað frá málskotsnefnd.