Úrskurður
Ár 2016, miðvikudaginn 23. nóvember, kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu nr. L-17/2016:
Kæruefni
Með kæru sem barst málskotsnefnd 8. ágúst 2016 kærandi ákvörðun stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) frá 23. júní 2016 þar sem kæranda var synjað um undanþágu frá fastri afborgun námsláns á árinu 2016. Fer kærandi þess á leit að ákvörðun stjórnar LÍN í máli hennar verði endurskoðuð. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna með bréfi dagsettu 8. ágúst 2016 og jafnframt gefinn kostur á að tjá sig um hana. Kæranda var sent afrit bréfsins sama dag. Athugasemdir stjórnar LÍN voru settar fram í bréfi til málskotsnefndar dagsettu 25. ágúst 2016 og var afrit þess sent kæranda til athugasemda þann 29. ágúst 2016. Engar athugasemdir bárust frá kæranda.
Málsatvik og ágreiningsefni
Kærandi hafði verið atvinnulaus og þegið bætur en síðan tæmt
bótarétt sinn. Eftir það var kærandi í 79% starfi. Fram kemur í gögnum málsins
að heildartekjur kæranda á árinu 2015 hafi verið undir 3.330.000 krónum sem er
lágmarkið í grein 8.5.1 í úthlutunarreglum LÍN 2015-2016 til að fá undanþágu frá
árlegri endurgreiðslu námsláns. Kærandi sótti um undanþágu frá fastri afborgun
námsláns hjá LÍN á gjalddaga 1. mars 2016. Stjórn LÍN synjaði beiðni kæranda með
vísan til þess að hún hefði ekki lagt fram í málinu nein gögn er gæfu til kynna
að aðstæður hennar væru sambærilegar þeim sem tilgreindar eru í grein 8.5.1 í
úthlutunarreglum LÍN.
Sjónarmið kæranda
Kærandi byggir á
því að aðstæður hennar, þ.e. laun hennar, atvinnuaðstæður og greiðsluvandaúrræði
hjá Íbúðalaánsjóði, falli undir aðrar sambærilegar aðstæður sem lýst sé í
reglum LÍN. Kærandi lýsir því að hún hafi verið í 79% starfi sem hún hafi fengið
eftir að hafa tæmt rétt til atvinnuleysisbóta. Hún hafi tekið starfinu þó
starfshlutfallið væri ekki nægjanlegt. Hafi hún sóst eftir hærra starfshlutfalli
og að auki hafi hún tekið alla aukavinnu sem henni hafi boðist. Af þessum sökum
hafi laun hennar í nóvember 2015 til janúar 2016 ekki verið dæmigerð. Að fjárhæð
séu laun hennar svipuð atvinnuleysisbótum en hún sé í þeirri stöðu að geta ekki
aukið við þau. Jafnframt hafi hún fengið greiðslufrystingu hjá Íbúðalánasjóði.
Sjónarmið stjórnar LÍN
Stjórn LÍN bendir á að samkvæmt 6.
mgr. 8. gr. laga um LÍN sé sjóðstjórn heimilt að veita undanþágu frá árlegri
endurgreiðslu námsláns, að hluta eða öllu leyti, ef skyndilegar og verulegar
breytingar verða á högum skuldara, t.d. ef alvarleg veikindi eða slys skerða til
muna ráðstöfunarfé hans. Ennfremur segi í grein 8.5.1 í úthlutunarreglum LÍN að
heimilt sé að veita undanþágu frá greiðslu fastrar afborgunar ef lánshæft nám,
atvinnuleysi, óvinnufærni vegna örorku og/eða veikinda, þungunar, umönnunar
barna eða aðrar sambærilegar ástæður valda verulegum fjárhagsörðugleikum hjá
lánþega. Að jafnaði sé miðað við að ástæður þær er valdið hafi örðugleikum hafi
varað í a.m.k. fjóra mánuði fyrir gjalddaga. Stjórn LÍN bendir á að það liggi
fyrir að tekjur kæranda séu undir tekjuviðmiðum sjóðsins. Samkvæmt reglum
sjóðsins sé hins vegar ekki nóg að sýna fram á lágar tekjur heldur þurfi
jafnframt að sýna að fram á að einhverjar af þeim ástæðum nefndum í ákvæðinu
eigi við um viðkomandi greiðanda. Stjórn LÍN telur kæranda ekki hafa lagt fram
nein slík gögn er gefi til kynna að að fyrir hendi séu einhverjar þær ástæður
sem tilgreindar eru í grein 8.5.1 eða aðstæður sambærilegar þeim er valdi
kæranda verulegum fjárhagsörðugleikum. Stjórn LÍN kveður niðurstöðu í máli
kæranda hafa verið í samræmi við lög og reglur er um sjóðinn gildi og einnig í
samræmi við sambærilegar ákvarðanir stjórnar LÍN og málskotsnefndar. Fer stjórn
LÍN fram á að málskotsnefnd staðfesti niðurstöðu stjórnarinnar í máli kæranda.
Niðurstaða
Í 6. og 7. mgr. 8. gr. laga nr. 21/1992 um LÍN er mælt fyrir um
heimild sjóðsstjórnar til að veita undanþágu frá endurgreiðslu námsláns með
eftirfarandi hætti:
Stjórn sjóðsins er heimilt að veita undanþágu frá
árlegri endurgreiðslu skv. 1. mgr., að hluta eða öllu leyti, ef skyndilegar og
verulegar breytingar verða á högum skuldara, t.d. ef hann veikist alvarlega eða
verður fyrir slysi er skerðir til muna ráðstöfunarfé hans og möguleika til að
afla tekna. Stjórn sjóðsins er enn fremur heimilt að veita undanþágu frá
ársgreiðslu skv. 1. mgr. ef nám, atvinnuleysi, veikindi, þungun, umönnun barna
eða aðrar sambærilegar ástæður valda verulegum fjárhagsörðugleikum hjá lánþega
eða fjölskyldu hans.
Skuldari, sem sækir um undanþágu skv. 6. mgr., skal
leggja sjóðstjórn til þær upplýsingar er stjórnin telur skipta máli. Umsóknin
skal berast sjóðnum eigi síðar en 60 dögum eftir gjalddaga afborgunar.
Í grein 8.5.1 í úthlutunarreglum LÍN 2015-2016 er að finna útlistun á
heimild stjórnar LÍN til að veita undanþágu frá endurgreiðslu afborgunar
námsláns. Þar segir að heimilt sé að veita undanþágu ef lánshæft nám,
atvinnuleysi, óvinnufærni vegna veikinda og/eða örorku, þungunar, umönnunar
barna, umönnunar maka eða aðrar sambærilegar ástæður valda verulegum
fjárhagsörðugleikum hjá lánþega. Almennt sé miðað við að ekki séu veittar
undanþágur ef árstekjur lánþega séu yfir 3.330.000 krónum og árstekjur hjóna eða
sambúðarfólks séu yfir 6.660.000 krónum. Þá er tekið fram að ástæður þær sem
valdi örðugleikunum skuli að jafnaði hafa varað í a.m.k. fjóra mánuði fyrir
gjalddaga afborgunar. Þrátt fyrir framangreind viðmið hvílir eigi að síður sú
skylda á LÍN að leggja heildstætt mat á aðstæðum þeirra er óska eftir undanþágu
og kanna hverju sinni hvort aðstæður þeirra teljist sambærilegar þeim sem lýst
er í 6. mgr. 8. gr. laga um LÍN. Í máli þessu er ágreiningslaust að árstekjur
kæranda árið 2015 voru undir tekjuviðmiði LÍN sem lýst er hér að framan. Í
gögnum málsins kemur einnig fram að kærandi er einstæð móðir með tvö börn á
framfæri. Hún hefur fengið greiðslufrystingu hjá Íbúðalánasjóði sem stóð yfir
frá júní 2015 til júní 2016. Hún kveðst hafa tekið hlutastarfi þar sem annað
hafi ekki verið í boði og taki jafnframt alla aukavinnu sem í boði sé. Kærandi
kveður ástæðu lágra tekna og fjárhagserfiðleika vera þá að hún hafi ekki fengið
fulla vinnu eftir að atvinnuleysi hennar lauk. Samkvæmt framlögðum launaseðlum
var starfshlutfall kæranda 79% í október, 87% í nóvember og 97% í desember 2015
og 79% í janúar og 90% í febrúar 2016. Meðtal heildarlauna hennar umrædda mánuði
var 299.195 krónur.
Málskotsnefndar áréttar að í fyrri úrskurðum sínum,
sbr. t.d. L-38/2011, hefur verið á því byggt að lágar tekjur eingöngu geti ekki
gefið tilefni til þess að beita undanþáguheimild heldur þurfi að vera fyrir
hendi einhver af þeim atriðum sem talin eru upp í 6. mgr. 8. gr. laga um LÍN.
Ljóst er að aðstæður kæranda, sem ekki hefur átt kost á fullri atvinnu, hafa
valdið henni fjárhagserfiðleikum og skuldavanda og hefur hún m.a. notið
greiðsluvandaúrræða hjá Íbúðalánasjóði. Þá ber skattframtal hennar árið 2016 með
sér að hún getur vart talist eiga eignir sem hún gæti gengið að til að auka
ráðstöfunarfé sitt. Það er því mat málskotsnefndar að lágar tekjur kæranda í
kjölfar atvinnuleysis, ásamt erfiðri skuldastöðu, hafi valdið henni verulegum
fjárhagslegum örðugleikum og þeir örðugleikar hafi varað í a.m.k. fjóra mánuði
fyrir gjalddaga afborgunarinnar, sbr. grein 7.4.1 í úthlutunarreglum LÍN. Því
hafi borið að veita kæranda undanþágu frá fastri endurgreiðslu afborgar sem var
á gjalddaga 1. mars 2016. Ber því að fella úr gildi ákvörðun stjórnar LÍN í máli
kæranda frá 23. júní 2016.
Úrskurðarorð
Ákvörðun stjórnar LÍN frá 23. júní 2016 í máli kæranda er felld úr gildi.