Úrskurður

Ár 2017, miðvikudaginn 13. desember, kvað málskotsnefnd Lánasjóðs íslenskra námsmanna upp svohljóðandi úrskurð í málinu L-10/2017:

Kæruefni

Með kæru sem barst málskotsnefnd 28. júní 2017 kærði kærandi ákvörðun stjórnar Lánasjóðs íslenskra námsmanna (LÍN) frá 31. mars 2017 sem tilkynnt var henni með bréfi dagsettu 5. apríl 2017 þar sem hafnað var beiðni kæranda um endurútreikning tekjutengdrar afborgunar 2016. Stjórn LÍN var tilkynnt um kæruna með bréfi dagsettu 31. júní 2017 og jafnframt gefinn kostur á að tjá sig um hana. Kæranda var sent afrit bréfsins sama dag. Athugasemdir stjórnar LÍN voru settar fram í bréfi dagsettu 8. september 2017 og var afrit þess sent kæranda og henni jafnframt gefinn kostur á að koma að frekari sjónarmiðum sínum. Athugasemdir kæranda bárust 8. október 2017.

Málsatvik og ágreiningsefni

Kærandi skilaði ekki skattframtali til Ríkisskattstjóra (RSK) fyrir skattárið 2016 fyrr en 20. febrúar 2017. Af hálfu skattyfirvalda voru því tekjur hennar áætlaðar um 10 mkr. vegna tekjuársins 2015. Tekjutengd afborgun kæranda af námslánum hennar hjá LÍN haustið 2016 var ákvörðuð á grundvelli framangreindrar áætlunar RSK. Kærandi kom í viðtal hjá LÍN 30. desember 2016 og upplýsti að útreikningur tekjutengdrar afborgunar hafi byggt á áætlun skattyfirvalda. Var henni bent á að 60 daga frestur til að óska endurútreiknings væri liðinn. Kærandi sendi erindi til stjórnar LÍN 27. febrúar 2017 og óskaði eftir endurútreikningi tekjutengdrar afborgunar 2016 sem byggði á tekjum 2015. Samkvæmt skattframtali kæranda voru tekjur hennar tæpar 3,4 mkr. Stjórn LÍN synjaði erindi kæranda þann 31. mars 2017 með vísan til þess að beiðni um endurútreikning hafi borist eftir umsóknarfrest.

Sjónarmið kæranda

Kærandi krefst þess að ákvörðun LÍN um synjun endurútreiknings á tekjutengdri afborgun hennar árið 2016 verði endurskoðuð og að tekjutengd afborgun verði ákvörðuð í samræmi við innsent og samþykkt skattframtal 2016. Kærandi upplýsir að hún sé sjálfstætt starfandi listamaður og laun hennar séu mismunandi milli ára. Endanlegar tekjur komi ekki í ljós fyrr en við uppgjör endurskoðanda. Telur kærandi að áætlun skattyfirvalda sé órökstudd geðþóttaákvörðun og í engu samræmi við tekjur hennar nokkurn tímann. Í rökstuðningi kæranda kemur fram að skattskýrsla hennar hafi lent í kæru þar sem endurskoðandi hennar hafi ekki skilað henni inn á réttum tíma. Endurskoðandinn hafi haldið bókhaldsgögnunum hjá sér og ekki skilað inn skattskýrslu fyrr en eftir ítrekanir af hálfu kæranda. Kærandi kveðst hafa verið varnarlaus gagnvart þessu. Í meðfylgjandi yfirlýsingu endurskoðanda kæranda kemur fram að sökum veikinda og mannfæðar hafi dregist að senda framtal kæranda. Fer kærandi þess á leit að málskotsnefndin endurskoði ákvörðun stjórnar LÍN um að byggja útreikning tekjutengdrar afborgunar 2016 á áætlun ríkisskattstjóra vegna tekjuársins 2015 og að tekjutengd afborgun verði endurskoðuð í samræmi við innsent og samþykkt skattframtal.

Sjónarmið stjórnar LÍN

Í athugasemdum stjórnar LÍN er byggt á að umsókn kæranda hafi borist eftir umsóknarfrest eða þann 30. desember 2016. Hvorki í erindi sínu til stjórnar LÍN né í kærunni til málskotsnefndar hafi kærandi lagt fram skýringar eða sýnt fram á að hún hafi verið ófær um að sækja um innan umsóknarfrests, sbr. grein 8.4 í úthlutunarreglum sjóðsins fyrir árið 2016-2017, sbr. 1. mgr. 11. gr. laga nr. 21/1992 um Lánasjóð íslenskra námsmanna. Vísar stjórn LÍN til þess að ákvörðun í máli kæranda sé í samræmi við lög og reglur um sjóðinn og í samræmi við sambærilegar ákvarðanir stjórnar LÍN og málskotsnefndar.

Niðurstaða

Í 8. gr. laga nr. 21/1992 um LÍN segir að árleg endurgreiðsla ákvarðist í tvennu lagi, annars vegar sé um að ræða fasta greiðslu óháða tekjum lánþega en hins vegar viðbótargreiðslu sem sé háð tekjum fyrra árs. Tekjutengda afborgunin er með gjalddaga 1. september, sbr. 10. gr. reglugerðar nr. 478/2011 um LÍN og grein 7.4 í úthlutunarreglum sjóðsins. Í 3. mgr. 8. gr. fyrrgreindra laga segir að viðbótargreiðslan miðist við ákveðinn hundraðshluta, 3,75%, af tekjustofni ársins á undan endurgreiðsluári, sbr. 10. gr. Frá viðbótargreiðslunni dregst svo fastagreiðslan. Í 3. mgr. ákvæðisins segir að sé lánþega áætlaður skattstofn skuli miða við hann.

Í 1. mgr. 11. gr. laganna segir síðan:

Lánþegi á rétt á endurútreikningi árlegrar viðbótargreiðslu sé hún byggð á áætluðum tekjum. Hann skal þá sækja um endurútreikninginn eigi síðar en 60 dögum eftir gjalddaga afborgunar og leggja fyrir stjórn sjóðsins bestu fáanlegar upplýsingar um tekjurnar.

Í úthlutunarreglum LÍN fyrir skólaárið 2016-2017 er í kafla VIII fjallað um lánskjör. Segir þar m.a. í grein 8.1 sem fjallar um endurgreiðslu námslána:

Endurgreiðslur námslána taka mið af ákvæðum hvers skuldabréfs og þeim lögum sem í gildi voru þegar lánin voru tekin. Að öðru leyti gilda samþykktar úthlutunarreglur hverju sinni. Fylgiskjöl vegna umsókna eiga að berast sjóðnum eigi síðar en tveimur mánuðum eftir að umsóknarfrestur rennur út. Í þeim tilvikum sem greiðandi hefur fengið endurútreikning frá skattyfirvöldum er heimilt að taka tillit til þess endurútreiknings þótt gögn berist eftir framangreindan frest, að því gefnu að umsókn um endurútreikning berist fyrir umsóknarfrest hvers umsóknarárs, sbr. gr. 8.4.

Í 3. mgr. greinar 8.4 er síðan fjallað um umsókn um endurútreikning með eftirfarandi hætti:

Lánþegi á rétt á endurútreikningi árlegrar viðbótargreiðslu sé hún byggð á áætluðum tekjum. Hann skal þá sækja um endurútreikninginn eigi síðar en 60 dögum eftir gjalddaga afborgunar en umsókn frestar ekki gjalddaga Endurútreikningur fer síðan fram þegar sjóðnum hafa borist bestu fáanlegar upplýsingar um tekjur greiðanda. Þegar staðfestar upplýsingar um tekjurnar liggja fyrir skulu þær sendar sjóðnum og endurútreikningur skoðaður til samræmis. Hafi tekjustofn verið of hátt áætlaður skal lánþega endurgreidd ofgreidd fjárhæð með almennum vöxtum óverðtryggðra bankalána.

Skattyfirvöld áætluðu tekjur kæranda þar sem hún skilaði ekki inn skattframtali vegna tekjuársins 2015. Upplýsingar um raunverulegar tekjur hennar lágu því ekki fyrir hjá LÍN þegar tekjutengd afborgun var reiknuð haustið 2016. Í samræmi við fyrirmæli 3. mgr. 8. gr. laga um LÍN byggði sjóðurinn því útreikning sinn á upplýsingum frá RSK um áætlaðar tekjur kæranda. Í málinu liggur fyrir að kærandi óskaði eftir endurútreikningi tekjutengdrar afborgunar með gjalddaga 1. september 2016 þann 30. desember s.á. Þann 27. febrúar 2017 sendi kærandi síðan LÍN staðfest skattframtal vegna ársins 2015 og óskaði endurútreiknings á tekjutengdri afborgunum fyrir greiðsluárið 2016 á grundvelli þess. Málskotsnefnd bendir á að samkvæmt orðalagi 1. mgr. 11. gr. laga nr. 21/1992 skal sækja um endurútreikning eigi síðar en 60 dögum eftir gjalddaga afborgunar og leggja svo fyrir sjóðinn "bestu fáanlegar upplýsingar" um tekjur. Í lögunum er ekki gefinn neinn frestur til að koma þessum upplýsingum að en í úthlutunarreglum LÍN, grein 8.1, er gefinn tveggja mánaða frestur eftir að umsóknarfrestur rennur út til að koma að fylgiskjölum og síðan lengri frestur hafi greiðandi fengið endurútreikning hjá skattyfirvöldum, enda sæki hann um fyrir lögbundinn frest sem er 60 dögum eftir gjalddaga. Málskotsnefnd telur bæði lög nr. 21/1992 og úthlutunarreglur sjóðsins vera skýr að því leyti að það er á ábyrgð og frumkvæði greiðenda að óska endurútreiknings tekjutengdrar afborgunar. Fyrrgreindur 60 daga frestur 11. gr. laga nr. 21/1992 er lögbundinn og eru ekki heimilaðar undanþágur frá honum. Hins vegar er, sbr. orðalag framangreindra ákvæða, gert ráð fyrir að greiðendur geti sótt um endurútreikning á tekjutengdri afborgun innan 60 daga frestsins þó svo að endanlegar tekjuupplýsingar liggi ekki fyrir. Ágreiningslaust er að kærandi sótti ekki um endurútreikning á tekjutengdri afborgun með gjalddaga 1. september 2016 innan lögbundins 60 daga frests sbr. 1. mgr. 11. gr. laga nr. 21/1992. Í grein 8.1 í úthlutunarreglunum hefur LÍN sett sér viðmið sem lánþegar geta kynnt sér fyrirfram og eru til þess að gæta samræmis og jafnræðis í meðferð mála gagnvart lánþegum. Málskotsnefnd telur það vera á ábyrgð og frumkvæði kæranda að sækja um endurútreikning innan þess 60 daga frests sem tilgreindur er í úthlutunarreglum LÍN nema að henni hafi verið það ómögulegt. Ekkert er fram komið í málinu um að kæranda hafi verið ómögulegt að sækja um innan 60 daga frestsins og leggja síðar fram nauðsynleg gögn þegar þau lágu fyrir eins og heimilt er samkvæmt ofangreindum ákvæðum. Málskotsnefndin hefur í fjölmörgum úrskurðum sínum, m.a. L-7/2015 og L-10/2015, lagt áherslu á mikilvægi þess að festa ríki um þá fresti sem námsmönnum eru settir og að almennt beri að vísa frá erindum sem berast að liðnum fresti nema í undantekningartilvikum, s.s. þegar tekst að sanna að um sé að ræða óviðráðanleg atvik eða mistök hjá LÍN. Telur nefndin að hvorugt eigi við í þessu máli. Með vísan til ofangreindra röksemda verður að telja beiðni kæranda um endurútreikning vegna afborgurnar 2016 of seint fram komna. Er því fallist á það með stjórn LÍN að afgreiðsla sjóðsins á erindi kæranda hafi verið í samræmi við lög og reglur sem um sjóðinn gilda. Er hin kærða ákvörðun stjórnar LÍN í máli kæranda því staðfest.

Úrskurðarorð

Hinn kærða ákvörðun frá 31. mars 2017 í máli kæranda er staðfest.